Die leegstaande huizen vertegenwoordigen amper 13,7% van de totale nationale woningvoorraad. Ze bevinden zich ook niet in andere grote (provinciehoofd)steden. Toch wordt er voor dit probleem wel vaak naar grote steden gewezen. Als een mantra voor de lokale politiek om beleid, zoals de onteigening van appartementen of een belasting op leegstaande woningen te rechtvaardigen.
Redenen van leegstand in grotere steden
Een van de twee belangrijkste redenen waarom er leegstaande woningen zijn in grote hoofdsteden, waar tegelijkertijd de woningnood het hoogst is, is dat beheerders van onroerend goed niet in staat zijn hun eigen omvangrijke huurportefeuilles te dekken vanwege slecht beheer en het gebrek aan personeel. Dat legt Gonzalo Bernardos uit aan de krant Expansion. Hij is hoogleraar en directeur van de masteropleiding onroerend goed aan de Universiteit van Barcelona.
Volgens Bernardos is de tweede reden dat er in grote steden leegstaande huizen zijn, is dat veel van de leegstaande flats een grondige renovatie nodig hebben. en eigenaren niet in staat zijn die renovatie uit te voeren en ze te verhuren. Dat geldt voor 60 tot 70 procent van de gevallen.
Meerderheid leegstand in goede staat
Volgens de INE barometer ligt 58 procent van de lege appartementen, 1,9 miljoen, in gemeenten met minder dan 50.000 inwoners. De grote meerderheid, zo een 82 procent, bevindt zich in goede staat. Ongeveer 12 procent van die woningen is er slecht aan toe en 3 procent zeer slecht en tot slot 1 procent is onbewoonbaar.
Veel projecten waarvan de bouw tijdens de boom begon, zijn na het uitbreken van de financiële crisis onverkocht gebleven. Denk aan de vele half afgemaakte woonblokken of leegstaande appartementsgebouwen die je op veel plekken in Spanje kunt zien.
Vooral veel leegstand in kleine gemeenten in binnenland
“In een groot deel van Spanje is er de afgelopen 12 jaar geen enkele nieuwe woning gebouwd”, zegt Bernardos. Het gaat dan vooral om kleine gemeenten in het binnenland, vele met minder dan 2.000 inwoners. Tijdens de boom bouwden promotoren hier woonblokken in de veronderstelling van een oneindige vraag. Nu lopen die plaatsen juist leeg. Mensen trekken naar grotere steden op zoek naar werk. Het zijn dit soort gebieden die op dit moment de grootste voorraad leegstaande woningen tellen.
Yebes in Guadalajara
Yebes, een kleine stad in Guadalajara, is een goed voorbeeld van de gevolgen van de bubbel: er werden grote projecten gebouwd die na de economische crisis zijn stopgezet. 60% van de appartementen in de gemeente staat leeg.
Excarai in La Rioja
Een ander voorbeeld is Excarai in La Rioja. Hier ligt met 49% het hoogste percentage van leegstaande woningen volgens INE. De Middellandse Zeekust heeft ook honderdduizenden onbewoonde woningen. In Chilches, een kleine gemeente in het binnenland van Castellón, staat 45% van de woningen leeg. Dit percentage is vrijwel gelijk aan dat van Benissa, in Alicante. Hier staan vier op de tien woningen leeg.
Onduidelijke definitie van leegstand
Maar volgens experts zijn het de eigen statistieken van de INE die de mythe van leegstaande huizen in Spanje voeden. Het INE beschouwt een woning als ‘leegstaand’ als het te koop of te huur is en er niemand woont. Een beetje een onduidelijke definitie, want hoe een leegstaande woning te onderscheiden van een vakantieapartement waar even geen toeristen zijn?
Nieuwe definitie in nieuwe Woningwet
Omdat het begrip ‘leegstaande woningen’ in Spanje geen duidelijke definitie kent, wil de regering er in de nieuwe Woningwet eentje maken. “Deze statistiek laat mensen denken dat eigenaren voor hun plezier leegstaande huizen hebben.
In 2019 kwam de burgemeester van Barcelona, Ada Colau, met een plan om een einde te maken aan de krapte op de huizenmarkt en de daaraan gelieerde aasgierfondsen. Uit onderzoek op initiatief van de burgemeester zelf, bleek dat van de ruim 800.000 woningen in Barcelona iets meer dan 10.000 leeg staan. Dat is amper 1,5 procent van de voorraad van de Catalaanse hoofdstad en slechts 0,3 procent van het totaal aantal leegstaande woningen in heel Spanje.
INE gaat gegevens dit jaar actualiseren
Het INE wil dit jaar de gegevens uit de woningtelling actualiseren. Vervolgens kan het dan gebruik maken van de nieuwe definitie waar het kabinet mee komt. Met de nieuwe Woningwet wil de regering een instrument hebben voor maatregelen zoals de 50%-opslag op de OZB waarmee zij leegstaande appartementen van eigenaren van meer dan vier panden wil bestraffen.
Tot die tijd zijn de meest recente gegevens van de ‘voorraad woningen’ afkomstig van bureau R.R. de Acuña & Asociados. Hieruit blijkt dat Spanje in 2021 circa 871.000 leegstaande woningen telt. Een groot verschil met de 3,4 miljoen van INE.