Al minstens 30 jaar falen verschillende overheden jammerlijk in wat het centrale probleem van de regio is: het verenigen van milieubescherming en economische ontwikkeling. Dat geldt voor Doñana, voor macro-boerderijen op het platteland, en voor de Mar Menor, de grootste zoutwaterlagune van Spanje.
Iedereen lijkt het erover eens te zijn dat er wat voor de Mar Menor gedaan moet worden. De vraag is waarom niemand het doet. Op 12 oktober 2021 kampte de Mar Menor met duizenden dode vissen en schaaldieren op de stranden. Volgens Javier Gilabert van het Wetenschappelijk Comité van de Mar Menor was dit “de ergste situatie van de Mar Menor in zijn hele geschiedenis”. De lagune was een bom die op het punt stond te ontploffen. Nu zijn de topexperts van het land bijeengekomen om de bom onschadelijk te maken.
De Polytechnische Universiteit van Cartagena heeft een conferentie georganiseerd (“Wetenschap ten dienste van het herstel van het socio-ecologische systeem van de Mar Menor”). De universiteit werkte samen met het Technisch Bureau van de Mar Menor van het Ministerie voor Ecologische Transitie. Het doel is om alle factoren te analyseren die de lagune uiteindelijk hebben aangetast. Grote boosdoeners zijn verstedelijking, vervuiling en landbouw.
De activiteit met de grootste impact op de natuurlijke omgeving
Volgens José María Rey Benayas, professor ecologie aan de Universiteit van Alcalá, is de impact van de huidige landbouw enorm. Dit hoeft echter niet het geval te zijn. Op zijn minst kan er gezocht worden naar modellen die de biodiversiteit respecteren zonder de producenten te schaden. Het probleem is dat, zoals de afgelopen decennia is gebleken, dit niet eenvoudig is.”Bovendien heeft het geen zin om alleen naar de Mar Menor te kijken. Als we het probleem willen oplossen, moeten we veel verder kijken en een uitgebreide herontwikkeling van de hele regio in gang zetten.”
Daar komt nog het probleem van de klimaatverandering bij. Er zijn twee fenomenen die de problemen rond de lagune steeds groter maken. Het eerste is de jarenlange tussenkomst van de mens. Die heeft het hele stroomgebied veranderd in een “directe kanalisatie” van gewassen naar de Mar Menor. Op zich geen probleem, maar de stortregens nemen de meststoffen van de velden mee en in zo komen ze in de lagune uit. Waar regen in veel gebieden een zegen is, is het hier funest voor de natuur.
Er is nog veel onderzoek nodig omdat we nog steeds verschrikkelijk weinig weten over hoe het water zich in de ondergrond van het gebied beweegt. Daarnaast vraagt de situatie ook een reeks maatregelen die de landbouw in het hele stroomgebied op orde brengt en het hele drainagenetwerk dat de lagune omringde en beschermde, herstelt. In de afgelopen tien jaar is de zware regenval in het stroomgebied echter “zeer aanzienlijk” toegenomen.
Er liggen nu drie voorstellen op tafel. Allereerst “het renaturaliseren van de percelen in de eerste twee kilometer van de kustlijn door het verwijderen van irrigatie”. Ten tweede “het wijden van 20% van het landbouwlandschap aan natuurlijke of semi-natuurlijke vegetatie”. Het derde is “het opzetten van een netwerk van hagen tot wel 10.000 lineaire kilometers die ‘controle mogelijk maken’ over het afspoelen (een van de belangrijkste problemen van de Mar Menor).”
Lukt het om de Mar Menor te redden?
Ondanks alle inspanningen (en de nieuwe regelgeving) is de situatie van de lagune nog steeds kritiek. Redding lijkt onmogelijk, maar er zijn ook redenen om optimistisch te zijn. Hoewel de landbouwprotesten van de afgelopen maanden veel maatregelen hebben lamgelegd, zou de nieuwe Europese regelgeving kunnen helpen om het gebied te beschermen.
Goed nieuws voor de toekomst van het Mar Menor is het feit dat de krachtsverhouding sinds 2021 enigszins is veranderd. Van oudsher waren er gebieden (met de grootste toeristische belangen) die ontsnapten aan de ernstigste gevolgen van de vervuiling. Dit begint te veranderen. Het wordt steeds duidelijker dat de achteruitgang van het gebied de economische ontwikkeling van de regio kan remmen.
Lees ook: Na het Alhambra krijgt ook Mar Menor een digitale tweeling