Saskia Plazier
Als er één land is waar ze dol zijn op een kerststal, dan is het Spanje wel. Hier geen simpel tafereeltje onder de boom, maar een belevenis op zich. Vanaf begin december duiken de belenes overal op: in grote steden, dorpen en zelfs in de kleinste gemeenten. Je vindt de Spaanse kerststallen in alle soorten en maten, van traditionele stalletjes tot complete minidorpjes met tientallen figuren.
De kerststaltraditie is al eeuwenlang ingeburgerd in Spanje en gaat verder dan alleen Maria, Jozef en het kindje Jezus in zijn kribbe. Ook de Driekoningen — Melchor, Gaspar en Baltasar — zijn niet weg te denken. Zij brengen niet alleen goud, wierook en mirre mee, maar ook de cadeautjes die de kinderen in Spanje op de ochtend van 6 januari krijgen.
Naast Bijbelse scènes zie je ook veel volkskundige taferelen, ambachten uit vroegere tijden en hier en daar een vleugje regionale humor: van Catalaanse tradities tot Andalusische details. Maar waar vind je dit jaar de meest bijzondere kerststallen in Spanje?
Een levensgrote kerststal in Melilla
Of het de grootste van Europa is, durft niemand met zekerheid te zeggen, maar dat deze levensgrote kerststal de grootste van heel Afrika is, staat vast. Daarvoor moet je wel een stukje reizen: naar Melilla, de Spaanse enclave in Marokko. Hier werd deze week, pal bij Melilla La Vieja (het historische ommuurde stadsdeel), de monumentale kerststal van de stad feestelijk geopend.
Wat deze kerststal zo bijzonder maakt, is niet alleen de omvang, maar ook de precisie waarmee alles is nagebouwd. Alle figuren en decorstukken zijn op ware grootte gemaakt: van Bijbelse personages tot gebouwen, pleintjes en details uit het dagelijks leven van tweeduizend jaar geleden. Het voelt alsof je zelf door het oude Bethlehem loopt.
“Zoals die van ons is er geen een,” zegt Francisco Díaz, voorzitter van de Fundación Melilla Ciudad Monumental, de stichting die het historische erfgoed van de stad beheert. “We willen dat bezoekers het gevoel krijgen dat ze door een dorpje uit de tijd van Jezus lopen en ook dit jaar zijn we daar weer in geslaagd.” Hoe omvangrijk het kerststalproject is, blijkt uit de cijfers. Aan de bouw werkten 12 bedrijven en zo’n 60 medewerkers mee. Het resultaat: meer dan 30 levensgrote figuren en een twintigtal constructies die samen een compleet dorp vormen.
Een chocoladekerststal in Córdoba
Kerststal van chocola
In Rute, een gemeente in de provincie Córdoba, kun je kerst niet alleen zien en ruiken, maar ook letterlijk proeven. Elk jaar verandert het familiebedrijf Galleros Artesanos meer dan 1.600 kilo chocolade in een spectaculaire kerststal. Wit, puur, melkchocolade en zelfs gekleurde varianten: alles wordt met de hand bewerkt tot een zoet miniatuur-Bethlehem.
Het proces begint direct na Semana Santa. Terwijl de rest van Spanje de zomerhitte trotseert, werken de chocoladekunstenaars in gekoelde ruimtes door aan tempels, huizen, Bijbelse scènes en minutieuze details. Vier maanden lang bouwen ze aan een kerststad van 52 vierkante meter, volledig van chocolade. Voor de afwerking gebruiken ze ook andere eetbare materialen, zoals kaneeldeeg en suikerdecoraties; vakmanschap in zijn puurste vorm.
Rute mag zich dan ook met recht de hoofdstad van de kerstlekkernijen noemen. De chocoladekerststal bestaat al 25 jaar en trekt elk jaar ruim 100.000 bezoekers die van heinde en ver komen om het kunstwerk te bewonderen — en vaak ook om iets te proeven. De kerststal is dagelijks te bezoeken. De entree bedraagt €1,50, een symbolisch bedrag dat bij aankoop in de bakkerij wordt verrekend.
De zandkerststal aan zee
Laat het maar aan de Catalanen over om een kerststal nét even anders aan te pakken. In Vila-seca, aan de kust van Tarragona, staat elk jaar een van de meest bijzondere kerststallen in Spanje: een monumentale kerststal van zand, pal aan het strand van La Pineda.
Het openluchtkunstwerk verandert de kuststrook in een tijdelijk museum. Maanden voor de opening beginnen internationale zandkunstenaars, dit jaar meer dan tien , met het compacten en vormgeven van enorme zandblokken. Om de vochtige zeelucht en wind te trotseren gebruiken ze een natuurlijke bindstof en precies afgemeten hoeveelheden water. Voor deze editie waren 300 tot 400 ton zand nodig, goed voor een oppervlakte van ruim 400 vierkante meter. In de kerststal zie je naast de gebruikelijke hoofdrolspelers ook lokale elementen uit de vissers- en maritieme geschiedenis van de regio.
En natuurlijk ontbreken de Catalaanse tradities niet. Een kerststal in Catalonië is niet compleet zonder de Tió de Nadal, de vrolijke boomstam die kinderen “voeren” tot hij op kerstavond cadeautjes “uitpoept”. Een perfecte stop voor iedereen die op zoek is naar bijzondere kerststallen in Spanje.
De oudste kerststal van Spanje
Op Mallorca vind je misschien wel de meest historische van alle bijzondere kerststallen in Spanje: de Belén de la Sang, een Napolitaanse kerststal die deels teruggaat tot de 15e eeuw. De geschiedenis van deze kerststal leest als een verhaal op zichzelf. Volgens de overlevering kwamen de oudste figuurtjes in 1536 naar het eiland. Een kapitein schonk ze als dankoffer nadat hij een zware storm had overleefd. De kerststal werd eerst geplaatst in het klooster Jesús Extramuros, net buiten Palma. Toen dat klooster in de 19e eeuw werd opgeheven, verhuisde het geheel naar zijn huidige locatie: de Iglesia de la Anunciación in het historische centrum van de hoofdstad.
De stal raakte uit beeld en lag jarenlang ingepakt en opgeborgen op het koor van de kerk waaraan hij zijn naam dankt, zonder onderhoud. Dat veranderde pas toen erfgoedverenigingen, buurtbewoners en de pastoor zelf bleven aandringen op restauratie. Dankzij die volharding kwam het herstel uiteindelijk op gang.Nu keert de kerststal, stukje bij beetje, terug naar de kerk in Palma. De eerste gerestaureerde elementen zijn inmiddels weer te zien. Het is niet zomaar een bijzonder kunstwerk: dit is waarschijnlijk de oudste kerststal van Spanje die eeuwenlang door Mallorcaanse gelovigen werd vereerd.
Kerststalmuseum in Málaga
En voor wie er nog geen genoeg van heeft, is er ook nog het Museo de Belenes in Mollina, in de provincie Málaga. Met meer dan 100 kunstzinnige kerststallen en ruim 2000 figuren op een oppervlakte van 5.000 vierkante meter is dit museum een unieke plek voor liefhebbers van kerststallen.
In de binnenruimtes vind je minilandschappen, diorama’s en zorgvuldig opgebouwde dorpen, allemaal tot in het kleinste detail uitgewerkt. Van houtkrullen op de werkbank van een timmerman tot Andalusische straatjes en internationale kerstscènes uit landen als Peru, Japan en Ierland. Buiten laat het museum het Andalusische platteland tot leven komen, met traditionele taferelen die je nergens anders ziet.
Een ideaal bezoek voor iedereen die nog meer bijzondere kerststallen in Spanje wil ontdekken. Het museum is het hele jaar door geopend. Tot en met 11 januari kun je er zelfs dagelijks terecht; daarna gelden seizoensgebonden openingstijden.
Bezoek de grootste kerststal ter wereld in Málaga