Judith Goeree
Spanje kent een rijke geschiedenis, maar wat veel mensen niet weten is dat het land ook een verborgen ondergrondse wereld kent. Geheime Moorse tunnels, verzonken dorpen en mysterieuze grotwoningen wachten om ontdekt te worden. Terwijl de meeste reizigers zich richten op bekende bezienswaardigheden, ligt er onder hun voeten een vergeten wereld vol legendes, archeologische vondsten en verborgen schatten.
Van de geheime tunnels van Toledo tot het verzonken dorp in het stuwmeer van Sau – deze ondergrondse plekken vertellen verhalen die de tand des tijds hebben doorstaan. Ontdek het verborgen Spanje en duik in de fascinerende geschiedenis die onder de oppervlakte ligt.
De geheime tunnels van Toledo: Een stad onder de stad
Toledo is de stad van de drie culturen vanwege de historische samenkomst van christenen, Joden en moslims. De stad verbergt onder haar straten een fascinerend netwerk van tunnels en gangen. Al tijdens de Moorse overheersing werden deze gebruikt voor militaire doeleinden en als geheime ontsnappingsroutes. Tijdens de Spaanse Inquisitie boden sommige tunnels een toevluchtsoord voor vervolgde joden en ketters, terwijl andere dienden als plek voor clandestiene bijeenkomsten.
Een van de meest indrukwekkende vondsten is de Termas Romanas de Toledo, een uitgebreid badhuiscomplex van circa 3.000 vierkante meter, dat de geavanceerde Romeinse thermenbouw onthult. Daarnaast zijn er de Baños Islámicos y Judíos, zoals de Baños del Ángel en Baños del Cenizal, overblijfselen van de Moorse en Joodse badcultuur.
Toledo kent ook zijn eigen mythes. Volgens oude verhalen bouwde de mythische halfgod Hercules een ondergronds paleis onder de stad, vol geheimen en schatten. Hoewel dit waarschijnlijk een legende is, bestaat de Cueva de Hércules echt. Dit intrigerende bouwwerk was ooit vermoedelijk een Romeins waterreservoir. Daarnaast liggen er de Bóvedas Romanas de Nuncio Viejo, indrukwekkende Romeinse gewelven die onderdeel uitmaken van het uitgebreide netwerk van tunnels en ondergrondse structuren in de stad.
Tegenwoordig kunnen bezoekers deze verborgen plekken ook zelf ontdekken. Veel organisaties bieden rondleidingen aan door delen van de historische ondergrondse schatten.
De verborgen moskee onder de Kathedraal van Sevilla
De imposante kathedraal van Sevilla, een van de grootste gotische kathedralen ter wereld, herbergt een verborgen islamitisch verleden. Voordat deze kathedraal werd gebouwd, stond hier de Mezquita Aljama de Sevilla, de belangrijkste moskee van de stad tijdens de Moorse overheersing. Na de christelijke herovering in 1248 werd de moskee tijdelijk gebruikt als kathedraal, totdat een aardbeving in 1356 leidde tot de bouw van een nieuw christelijk gebedshuis.
Toch zijn delen van de oorspronkelijke moskee nog zichtbaar. De beroemde Giralda, ooit een minaret, dient nu als klokkentoren en blijft een iconisch symbool van Sevilla. De Patio de los Naranjos, ooit de binnenplaats van de moskee, biedt een serene plek midden in de stad. Ook de Puerta del Perdón, de poort met zijn hoefijzerbogen en islamitische decoraties, herinnert aan Sevilla’s islamitische verleden.
Deze architectonische overblijfselen tonen hoe christelijke en islamitische invloeden samenkomen in de architectuur van Sevilla. De kathedraal is hierdoor niet alleen een religieus monument, maar ook een tastbare herinnering aan de rijke culturele geschiedenis van de stad.
De grotwoningen van Guadix: Eeuwenoud, maar met WiFi
In de provincie Granada ligt Guadix, een stad beroemd om haar casas-cueva – traditionele grotwoningen die al eeuwenlang worden bewoond. In de wijk Barrio de las Cuevas bevinden zich duizenden van deze woningen, uitgehouwen in de zachte, roodgekleurde rotsen. Wat ooit een toevluchtsoord was voor de Moren na de christelijke herovering, is nu een levendige woonwijk.
De grotwoningen zijn allesbehalve een primitieve ondergrondse wereld. Dankzij hun natuurlijke isolatie blijven ze in de zomer aangenaam koel en in de winter behaaglijk warm, zonder dat airconditioning of verwarming nodig is. Veel van deze bijzondere woningen zijn voorzien van moderne gemakken, zoals elektriciteit, stromend water en zelfs WiFi. Bezoekers kunnen de unieke ervaring van het wonen in een grot zelf beleven door te overnachten in een grot-hotel of een van de grotwoningen. Daarnaast geeft het bezoekerscentrum Cueva Museo een fascinerend kijkje in de geschiedenis en het dagelijks leven van deze eeuwenoude manier van wonen.
De mythe van de verzonken stad in het stuwmeer van Sau
In Catalonië ligt het Pantà de Sau, een stuwmeer met een spookachtig geheim. Onder het wateroppervlak ligt een verlaten dorp, dat in de jaren zestig werd geëvacueerd en overspoeld voor de aanleg van het stuwmeer. De iconische kerk van Sant Romà de Sau is het enige zichtbare overblijfsel van het dorp. Bij lage waterstanden steekt de klokkentoren boven het wateroppervlak uit, een surrealistisch beeld aan de waterkant.
Door extreme droogteperiodes is het waterpeil de laatste jaren drastisch gedaald. Begin 2025 stond het stuwmeer op slechts 7 procent van zijn capaciteit, waardoor niet alleen de klokkentoren, maar de gehele kerk en delen van het oude dorp droog kwamen te liggen. Dit trok talloze bezoekers, die letterlijk door de straten van het verzonken dorp konden lopen. Na recente regenval steeg het waterpeil weer tot 31 procent, waardoor de kerk weer deels onder water verdwijnt. De klokkentoren blijft echter zichtbaar.
Deze schommelingen maken het Pantà de Sau tot een wonderlijke historische plek. Een plek die constant verandert, afhankelijk van het waterpeil in het meer.
De bunkers van Franco: Spanje’s vergeten oorlogsverleden
Tijdens de Spaanse Burgeroorlog en de dictatuur van Franco werd Spanje versterkt met talloze verdedigingswerken, waaronder de Línea P. Dit netwerk van circa 6.000 bunkers, gebouwd tussen 1944 en 1948, moest een mogelijke invasie vanuit Frankrijk afweren. Hoewel er oorspronkelijk 10.000 bunkers gepland waren, werd slechts de helft voltooid – en nooit gebruikt in militaire operaties.
Een van de best bewaarde delen van de Línea P bevindt zich in de Valle de Canfranc. Hier bevindt zich een complex dat bekend staat als Punto de Apoyo nº 1. Dit strategische netwerk van bunkers, loopgraven en ondergrondse gangen bood verdediging aan het Internationale Treinstation van Canfranc. Tegenwoordig zijn enkele bunkers opengesteld voor bezoekers, en zijn er verschillende wandelroutes langs deze vergeten militaire overblijfselen, die een uniek inkijkje geven in Spanje’s turbulente verleden.
Ontdek zelf de verborgen ondergrondse wereld van Spanje
De verborgen ondergrondse wereld van Spanje herbergt eeuwenoude geheimen en een fascinerende geschiedenis. Het zijn ideale plekken voor nieuwsgierige reizigers die verder willen kijken dan de gebaande paden. Van de geheime tunnels van Toledo en de verborgen moskee onder de kathedraal van Sevilla tot de verzonken stad in het Pantà de Sau en de vergeten bunkers van de Línea P – elk van deze plekken vertelt een verhaal dat boven de grond vaak onopgemerkt blijft. Veel van deze verborgen schatten zijn toegankelijk via rondleidingen of musea, perfect voor iedereen die Spanje op een unieke manier wil ontdekken.
Lees ook: Winterbestemming Andalusië: de verborgen schoonheid van Cabo de Gata