Judith Goeree
Wat ging er mis tijdens de grote stroomuitval op het Iberisch Schiereiland op 28 april 2025? Die vraag staat centraal tijdens een Europese technische bijeenkomst op 18 juli, georganiseerd door energietoezichthouder ACER en netbeheerderkoepel ENTSO-E. De bijeenkomst moet duidelijkheid brengen in de wirwar van technische details, tegenstrijdige rapporten en politieke verwijten.
Nieuwe details uit Europees onderzoek
De storing begon op 28 april rond 12.32 uur met een spanningspiek in Zuid-Spanje. Binnen enkele seconden vielen energiecentrales uit en schakelde het Iberisch net zich af van het Europese systeem. Grote delen van Spanje en Portugal zaten urenlang zonder stroom. Hoewel de exacte oorzaak nog niet definitief is vastgesteld, blijkt uit een tussentijdse analyse van de Europese netbeheerderskoepel ENTSO-E dat de oorzaak van de stroomuitval ligt in een reeks kritieke gebeurtenissen die plaatsvonden binnen slechts 20 seconden. Daarbij speelden oscillaties in het net, de abrupte uitval van 2.200 megawatt aan stroomproductie in Zuid-Spanje en het falen van automatische beveiligingsmechanismen een hoofdrol.
Om 12:33 werden de verbindingen met Frankrijk automatisch verbroken om verdere schade aan het Europese net te voorkomen. Drie seconden later stortte het gehele systeem van Spanje en Portugal in. Uit het onderzoek blijkt ook dat al een half uur vóór de storing instabiliteit in het netwerk werd gemeten.
Twee cruciale vragen onbeantwoord
De onderzoekers wijzen op twee cruciale vragen die nog onbeantwoord zijn: waarom viel de opwekking in Zuid-Spanje zo plotseling uit, en waarom faalden de beveiligingssystemen die een kettingreactie hadden moeten voorkomen? Ondanks de omvang van het incident was het netwerk binnen 16 uur volledig hersteld, mede dankzij noodmaatregelen, black-startcentrales (die zonder externe stroom het net weer kunnen opstarten) en samenwerking met Frankrijk en Marokko.
Het onderzoek staat onder leiding van een Europees expertpanel met vertegenwoordigers van netbeheerders, toezichthouders en onafhankelijke deskundigen uit niet-getroffen landen zoals Oostenrijk en Hongarije. Een feitelijk eindrapport wordt uiterlijk in oktober verwacht, gevolgd door aanbevelingen voor de Europese Commissie en de lidstaten.
Spanje komt met spoedmaatregelen
Als reactie op de storing heeft de Spaanse regering een koninklijk besluit goedgekeurd met noodmaatregelen om herhaling te voorkomen. Het besluit moet hernieuwbare energie een impuls geven, met onder meer ruimere deadlines voor wind- en zonneprojecten, extra ruimte voor energieopslag en de mogelijkheid voor installaties van hernieuwbare energie om actief bij te dragen aan de stabiliteit van het elektriciteitsnet – bijvoorbeeld door tijdelijk minder stroom te leveren of energie op te slaan. Daarvoor krijgen ze voortaan ook een financiële vergoeding.
Volgens de verantwoordelijke minister Sara Aagesen zijn de oorzaken van de storing inmiddels “duidelijk en met technische nauwkeurigheid” vastgesteld. De storing werd veroorzaakt door een spanningspiek die niet correct werd beheerd. Mogelijke verantwoordelijkheid van netbeheerder Red Eléctrica de España (REE) wordt nog onderzocht via gerechtelijke en administratieve procedures, onder toezicht van de Spaanse energiewaakhond CNMC.
Een belangrijke reden voor het spoedbesluit is dat zo’n 5 GW aan vergunde zonne- en windprojecten dreigden te vervallen, omdat hun exploitatievergunningen op 26 juni afliepen. Zonder verlenging zouden ze hun toegang tot het elektriciteitsnet en bouwrechten verliezen. Door de nieuwe wet behouden ze hun rechten, waardoor miljardeninvesteringen behouden blijven en de energietransitie niet onnodig vertraging oploopt.
Europa wil transparantie over stroomuitval Spanje
Na weken van wederzijdse verwijten tussen Spaanse instanties, neemt Europa nu het voortouw rond de stroomuitval in Spanje. Tijdens de bijeenkomst in Brussel op 18 juli zullen netbeheerders, overheden en bedrijven hun gegevens en analyses moeten delen. Het doel is om tot een gezamenlijk en transparant beeld te komen van wat er is misgegaan. Ook wordt er gekeken naar wat er moet veranderen om herhaling te voorkomen.
ACER, het Europese agentschap voor de samenwerking van energietoezichthouders, organiseert de bijeenkomst samen met ENTSO-E, de koepelorganisatie van Europese hoogspanningsnetbeheerders. Beide instellingen spelen een centrale rol in het waarborgen van een stabiel en verbonden Europees elektriciteitsnet.
Energiebedrijven wijzen naar REE
De bijeenkomst vindt plaats tegen de achtergrond van verscherpte spanningen in Spanje. De Spaanse branchevereniging Aelec, waarin grote elektriciteitsbedrijven als Endesa en Iberdrola zijn verenigd, stelt dat netbeheerder REE volledig verantwoordelijk is voor de storing. Volgens hen negeerde REE vooraf signalen van spanningsinstabiliteit en liet het na om conventionele centrales in te zetten.
REE zelf wijst op de complexiteit van het incident en benadrukt dat het handelen binnen de geldende richtlijnen plaatsvond. De Spaanse toezichthouder CNMC is inmiddels een officieel onderzoek gestart.
Europese netveiligheid onder druk
De stroomuitval in Spanje en de daaropvolgende beschuldigingen maken duidelijk hoe kwetsbaar het stroomnet van Europa is in een tijd van energietransitie. Meer hernieuwbare energie vraagt om grotere stabiliteit en nauwere samenwerking tussen landen. De bijeenkomst van 18 juli wordt daarom een belangrijk moment voor de manier waarop Europa wil omgaan met netbeheer, grensoverschrijdende storingen en noodmaatregelen.
Bronnen: El País, ElEconomista
Spanje negeerde zeker twee jaar waarschuwingen voor overspanning stroomnet