Else Beekman
De Spaanse overheid wil een groot deel van de moerassen in Nationaal Park Doñana niet langer als zoetwatergebied erkennen, maar als zoutwatermoeras. Dat besluit is slecht gevallen bij de wetenschap. Meer dan 270 onderzoekers uit heel Spanje trekken aan de bel: het plan druist volgens hen in tegen jarenlang onderzoek én tegen de ecologische realiteit van het gebied. Ze vrezen dat deze herziening grote schade zal toebrengen aan een van Europa’s belangrijkste natuurgebieden.
Volgens de Spaanse regering is de herziening van de grenzen van Doñana simpelweg een juridisch-technische stap. Op basis van de Kustwet moet het gebied als getijdengebied worden geclassificeerd omdat er delen zijn die op natuurlijke wijze door zout water uit de monding van de Guadalquivir beïnvloed kunnen worden. Het gaat dus, zegt het ministerie, om een noodzakelijke toepassing van bestaande wetgeving en niet om een beleidswijziging of een poging om bescherming te verminderen.
Herclassificatie vormt ‘ernstige bedreiging’ voor beschermde zoetwatermoerassen
Toch waarschuwen wetenschappers en natuurorganisaties in een manifest dat dit niet zo onschuldig is als het klinkt. Op papier verandert er misschien ‘alleen’ iets in de status, maar dat kan in de praktijk grote gevolgen hebben. Als het gebied eenmaal als zoutwatermoeras wordt gezien, verandert ook de manier waarop het mag worden beheerd. Dan is er minder juridische bescherming, en wordt het makkelijker om waterbeheer aan te passen of infrastructuur toe te staan die meer zout water binnenlaat. Naar schatting zou twee derde van de huidige moerassen hun status als zoetwatergebied verliezen. En dat, zeggen de wetenschappers, tast de kern van Doñana aan, met alle gevolgen voor planten, dieren en het hele ecosysteem van dien.
Wij verwerpen het grensplan van het ministerie van Ecologische Transitie volledig, omdat het getuigt van een ernstig gebrek aan kennis van de ecologische werking van Doñana, het overvloedige wetenschappelijke bewijs negeert en een ernstige bedreiging vormt voor de laatst overgebleven zoetwatermoerassen die internationaal erkend en beschermd zijn – Juan Carlos del Olmo, algemeen secretaris van WWF Spanje.
Grote wetenschappelijke steun voor behoud zoetwaterstatus
In het gezamenlijke manifest, gecoördineerd door natuurbeschermingsorganisatie WWF, roepen wetenschappers van onder meer het CSIC (Spaans Nationaal Onderzoekscentrum) en verschillende universiteiten de overheid op om het plan terug te draaien. Ze willen dat minister Sara Aagesen van Ecologische Transitie een onafhankelijke commissie van deskundigen samenstelt om een nieuw voorstel te doen, gebaseerd op het bestaande wetenschappelijke bewijs over Doñana.
De herclassificatie kan volgens de wetenschappers leiden tot verlies van beschermde ecosystemen, schade aan trekvogelpopulaties en een verstoring van het natuurlijke evenwicht. Doñana heeft niet voor niets de status van Werelderfgoed (Unesco), is erkend als Ramsargebied en maakt deel uit van het Europese Natura 2000-netwerk.
WWF trekt aan de bel: grensafbakening Doñana bedreigt ecosysteem
“Gevaar voor Europese biodiversiteit”
Volgens WWF en de wetenschappers staat de interpretatie van de regering haaks op tientallen jaren ecologisch onderzoek. Daaruit blijkt volgens hen duidelijk dat de moerassen van Doñana worden gevoed door regenval en rivierwater, en dus van nature zoet zijn. “Deze gebieden zijn van levensbelang voor de biodiversiteit in Europa en Afrika,” aldus het manifest. “Doñana is een zoetwatermoeras en moet dat blijven. Zoiets belangrijks mag niet verloren gaan door een administratieve vergissing.”
Het grote ecologische belang van Doñana
Doñana vormt een rust- en broedplaats voor miljoenen trekvogels die jaarlijks tussen Europa en Afrika migreren. Sommige soorten zijn volledig afhankelijk van de zoetwatermoerassen van Doñana om te overleven. Daarnaast herbergt het park zeldzame en bedreigde diersoorten, zoals de Iberische lynx en de Spaanse keizerarend. De combinatie van wetlands, duinen en bossen maakt het tot een van de rijkste en meest gevarieerde ecosystemen van het continent. Door wateronttrekking, landbouw en toerisme staat het park al jaren onder druk. De huidige plannen zullen de problemen niet oplossen, maar juist verergeren.
Kwijnend wetland Doñana cruciaal voor migrerende watervogels in Europa
Breed protest tegen regeringsbesluit
De weerstand tegen het regeringsplan komt niet alleen uit wetenschappelijke hoek. Ook het participatieorgaan van Doñana, waarin vertegenwoordigers van de regio, wetenschap, NGO’s en lokale gemeenschappen zitten, sprak zich op 16 oktober al negatief uit over het voorstel. De Junta de Andalucía heeft zelfs aangekondigd het besluit aan te vechten bij de rechter.
Ook het nabijgelegen dorp Hinojos roert zich. De bewoners weten nog goed hoe ze in de jaren zeventig een vergelijkbare strijd wonnen om hun moeras te beschermen. Nu voelen ze zich opnieuw geroepen om in actie te komen.
WWF stapt naar Brussel
WWF Spanje heeft inmiddels een klacht ingediend bij de Europese Commissie. Tegelijk heeft de organisatie een formeel bezwaar ingediend bij het ministerie. Minister Aagesen heeft tot 13 december om op dat bezwaar te reageren.
De ondertekenaars van het manifest benadrukken dat Doñana een kwetsbaar en uniek ecosysteem is, dat alleen met goed onderbouwd beleid beschermd kan worden. “Dit is het moment om de wetenschap serieus te nemen en de natuur voorop te stellen,” besluiten ze.
In het kort
- De Spaanse regering wil delen van Doñana herclassificeren van zoetwatermoeras naar zoutwatergebied.
- Meer dan 270 wetenschappers waarschuwen dat dit ecologisch onverantwoord is.
- Volgens de regering is het een verplichting op basis van de Kustwet, geen beleidswijziging.
- Wetenschappers vrezen dat de nieuwe status leidt tot minder bescherming en meer verzilting.
- Naar schatting zou twee derde van de moerassen hun status als zoetwatergebied verliezen.
- Doñana is van levensbelang voor miljoenen trekvogels en zeldzame soorten.
- Ook lokale overheden en bewoners van Hinojos verzetten zich tegen het plan.
- WWF heeft bezwaar ingediend en de Europese Commissie om ingrijpen gevraagd.