Iemand die alles weet van de zeegrasvelden van de familie Posidoniaceae is Manu San Félix. Hij is marinebioloog en werkt als onderwaterfotograaf voor National Geographic. San Félix noemt de Posidonia ‘de architect van de Middellandse Zee’ vanwege het grote ecologische belang van de zeegrasvelden.
Naar schatting is er ruim 50.000 vierkante kilometer aan zeegras in de Middellandse Zee. Zeker de helft hiervan is te vinden rond de Balearische eilanden. Een hectare Posidonia levert vijf keer meer zuurstof op dan één hectare bos in de Amazone. Vanwege deze eigenschap worden de zeegrasvelden ook de ‘longen van de Middellandse Zee’ genoemd.
Zeegrasvelden vormen de kweekplaats voor organismen zoals zee-egels, zeeslakken en plantenetende vissen. Er leven ruim vierhonderd soorten zeeplanten en duizend zeedieren van, in en rond de zeegrasvelden. Veel van die zeedieren spelen een belangrijke rol in de lokale gastronomie op de eilanden en in de landen rond de Middellandse Zee.
Posidonia staat op de Rode Lijst van Unesco als endemische soort die door achteruitgang ‘bijna bedreigd’ is. Volgens San Félix kan de autochtone Middellandse Zeeplant als er niets gebeurt desalniettemin in enkele tientallen jaren volledig verdwijnen terwijl het een van de oudste nog levende soorten is. ‘De afgelopen jaren hebben we bijna 40 procent van de Posidonia verloren en dat is een ramp’, aldus San Félix. Het zeegras – ook wel Neptunus gras genoemd – vormt een natuurlijke barrière tegen golven, waardoor stranden beter intact blijven. Bovendien filtert Posidonia het water en zorgt zo voor de helderheid en de overwegend turkoois-groene keur. Het prachtige water trekt jaarlijks deels miljoenen toeristen naar de eilanden.
Die toeristen vormen anderzijds wel de grootste bedreiging voor Posidonia. Met name de plezierjacht doet het zeegras geen goed. Uitgegooide ankers van boten slepen over de grond en sleuren hele stukke zeegrasveld kapot. Daarbij zorgt de vervuiling van het kustwater ervoor dat de plant steeds meer in de verdrukking komt. Zandwinning en baggerwerken, de klimaatverandering en de toenemende aanwezigheid van invasieve soorten doen daar nog wat schepjes bovenop.
Maagdelijke zeeën
National Geographic trok San Félix aan voor het project Pristine Seas (maagdelijke zeeën) dat middels expedities in gevaar zijnde onderwatersoorten vastlegt en documenteert. Daarbij ontwikkelde San Félix, die een prestigieuze duikschool op Formentera runt, een app Posidonia Maps die op basis van geolocatie op elk moment bootbestuurders de mogelijkheid biedt te zien of ze boven een zeegrasveld varen. Ze mogen geen anker uitgooien waar Posidonio groeit. Deze app zal in 2020 klaar zijn.
Pionieren
Afgelopen zomer keurde de regering van de Balearen een decreet goed waarmee 650 vierkante kilometer aan Posidonia rond de Balearen beter wordt beschermd. De eilanden pionieren daarmee in het Middellandse Zeegebied wat bescherming van de plant betreft. Sancties voor overtredingen kunnen oplopen tot 2 miljoen euro. Met het decreet wordt sleepvissen verboden, baggerwerken en zandwinning beperkt en mogen boten niet meer voor anker gaan in gebieden met veel zeegras.
Save Posidonia
Op Formentera heeft de regering het project Save Posidonia in het leven geroepen. Hiermee worden bedrijven en personen aangemoedigd om een bepaald oppervlak aan Posidonia te beschermen middels sponsoring. Met de sponsorbedragen worden allerlei projecten bedacht en uitgevoerd ter bescherming van de plant. Onder meer Puleva, Estrella Galicia en Masmati zijn bedrijven die hieraan meedoen. Op dit moment is er via deze weg 173.170 vierkante meter aan zeegrasveld rond het eiland beschermd.
Toeristenbelasting Balearische eilanden
Sinds 2016 geldt er een toeristenbelasting op de eilanden. De opbrengst daarvan gaat naar projecten die de schadelijke gevolgen van het bloeiende toerisme op de eilanden moeten indammen. Sinds de invoering ervan is al ruim 200 miljoen euro geïnd. Hiermee zijn 150 projecten gefinancierd, waaronder een betere bescherming van de zeegrasvelden. Ook gaat een deel van de opbrengst naar verbeteringen in de waterzuiveringsbedrijven en ontziltingsinstallaties. Op de website Illessostenibles.travel is precies te zien welke bedragen naar welke projecten gaan.
Cabrera
Op 9 februari werd de beschermde natuur rond het eiland Cabrera negen keer groter gemaakt door de Spaanse regering. Dit was een belangrijke stap in de bescherming van de zeegrasvelden rond dit onbewoonde eiland ten zuiden van Mallorca.
Zie de video op deze pagina ‘Onderdompeling met de redder van Posidonia’, waarin El País Semanal samen met Manu San Félix onder water de Posidonia filmt.