Else Beekman
Spanje beleefde deze zomer een van de heetste en meest verwoestende zomers in jaren. De combinatie van langdurige hitte, ongekend veel bosbranden en uitzonderlijk warm zeewater laat volgens wetenschappers overduidelijk zien hoe de klimaatverandering ons dagelijks leven beïnvloedt. Steeds meer mensen merken dat extreme hitte in Spanje geen ver-van-ons-bedshow meer is, maar iets wat iedereen raakt. Zoals El País het formuleerde: “Spanje zit vast in de klimaatnoodtoestand.”
De zomer van 2025 wordt een dramatisch hoofdstuk in de klimaatgeschiedenis van Spanje. Naar schatting is er al zo’n 400.000 hectare natuurgebied in vlammen opgegaan, aldus gegevens van het Europese brandwaarnemingssysteem EFFIS. Acht mensen verloren het leven tijdens het bestrijden van deze branden.
Gemiddelde temperatuur twee graden hoger dan normaal
Evolutie van gemiddelde temperatuur op het Iberisch Schiereiland
Volgens de Spaanse weerdienst Aemet was deze zomer, samen met die van 2022, een van de heetste ooit sinds de metingen begonnen in 1961. De gemiddelde temperatuur lag twee graden hoger dan normaal, wat leidde tot twee zware hittegolven. Vooral de tweede, die in augustus zestien dagen aanhield, viel op door de intensiteit en de droogte die ze achterliet. Daardoor waren bossen en velden kurkdroog. Zo was één vonk genoeg om een grote brand te kunnen veroorzaken.
De branden ontwikkelden zich razendsnel. Klimaatwetenschapper José Manuel Gutiérrez Llorente beschreef in El País een brand nabij zijn dorp als “een paddenstoelwolk zoals bij een nucleaire explosie. Het vuur legde liefst tien kilometer af in vier uur tijd. Je staat erbij en kijkt ernaar – het was angstaanjagend.”
Duizenden mensen overleden door hitte
De hitte blijkt alarmerende gevolgen voor de volksgezondheid te hebben. Volgens cijfers van het Spaanse monitoringsysteem MoMo zijn deze zomer naar schatting 3.622 mensen overleden als gevolg van de extreme hitte. Andere schattingen, zoals die van het MACE-model, komen zelfs uit op meer dan 15.000 hittegerelateerde sterfgevallen. Vooral ouderen en mensen met gezondheidsproblemen zijn kwetsbaar tijdens langdurige periodes van extreme hitte.
Carlo Buontempo van Copernicus vatte het treffend samen: “De nachten zijn extreem tropisch geweest. Wat we zien in Spanje maakt deel uit van een wereldwijde trend.”
Spanje noteert hitte-record: heetste juni ooit gemeten
Zee wordt steeds warmer
Niet alleen het land warmt op; ook het water van de Middellandse Zee is uitzonderlijk warm. Vooral in het gebied rond de Balearen, tussen Mallorca, Valencia en Barcelona, zijn dit jaar ongekende temperaturen gemeten. Volgens het Europese klimaatsysteem Copernicus was de zeetemperatuur op maar liefst 26% van de dagen tussen januari en eind augustus hoger dan ooit eerder op diezelfde dagen.
Deze opwarming van het zeewater is geen detail, maar heeft grote gevolgen. Het warme water zorgt ervoor dat er meer energie in de atmosfeer zit, wat de kans op zware regenval en stormen in het najaar flink verhoogt.
“We hebben al drie jaar te maken met een ongewoon warme Middellandse Zee,” aldus onderzoeker Daniel Argüeso. “En die warmte kan zich vertalen in zwaardere regenval.”
Komt er weer een DANA?
De combinatie van warme zee en binnenkomende koude lucht uit het noorden kan in het najaar leiden tot een DANA, een hevige storm met stortregens, die in korte tijd voor enorme schade kan zorgen. Wetenschappers als David García León van het IPCC benadrukken dat het risico hierop groter is dan normaal. Wel blijft het lastig te voorspellen of en wanneer zo’n storm zal toeslaan. Toch zijn experts alert, zeker na de verwoestende DANA van vorig jaar.
José Ángel Núñez van Aemet in Valencia legt uit: “De temperatuurverschillen tussen zeewater en lucht zijn cruciaal. Hoe groter dat verschil, hoe instabieler het weer.” En juist die verschillen zijn dit jaar extreem.
Politiek onder druk: klimaatakkoord nodig
In reactie op deze extreme zomer deed premier Pedro Sánchez een oproep tot een breed politiek klimaatakkoord. Ondanks de spanningen tussen politieke partijen lijkt er voorzichtig draagvlak te ontstaan. Wetenschappers waarschuwen al langer dat er langetermijnbeleid en samenwerking nodig is om het land weerbaarder te maken tegen het veranderende klimaat. Zonder gezamenlijke aanpak dreigt Spanje steeds opnieuw hard geraakt te worden.
“We zijn hier niet op voorbereid,” waarschuwt Gutiérrez Llorente. “Een serieus klimaatbeleid kan niet van de ene op de andere dag worden opgetuigd. Elk sector moet planmatig worden aangepakt.”
Iedereen voelt het nu
Wat jarenlang als een toekomstig probleem werd gezien, is nu ook in het dagelijks leven voelbaar. Zoals marien biologe Alicia Pérez-Porro het vanaf de Costa Brava omschreef: “Ik groeide hier op en weet hoe de zee hoort te voelen. Nu voelt het voortdurend als een warme soep.”
Volgens haar is er iets veranderd in het bewustzijn van mensen: “Vroeger dachten we dat klimaatverandering iets was dat elders gebeurde. Maar het gebeurt hier, met ons.”
Ook klimatoloog Gutiérrez Llorente spreekt duidelijke taal: “We leven nu in wat ooit als de toekomst werd voorspeld. De hittegolven, de branden, de stortbuien, de nachten waarin het niet afkoelt… Dit is geen toekomstscenario meer. Dit is nú.”
Greenpeace: Spaanse kust zwaar onder druk door klimaat en bouwwoede