Else Beekman
De verwoestende DANA die op 29 oktober 2024 delen van de regio Valencia trof, wordt in het nieuwste klimaatrapport van Copernicus genoemd als hét voorbeeld van hoe extreem weer door klimaatverandering toeneemt. Maar liefst 68% van alle dodelijke slachtoffers van overstromingen in Europa vorig jaar vielen op die ene dag in Spanje.
Het rapport ‘Staat van het Klimaat in Europa 2024’ van het Copernicus Climate Change Service (C3S) werd op 15 april gepresenteerd. Het bevestigt dat Europa het warmste jaar sinds het begin van de metingen kende. Extreme weersomstandigheden, van droogte tot vernietigende stormen, vormden een rode draad. Centraal in het rapport staat de catastrofale ‘gota fría’ die op 29 oktober zes streken in Valencia trof. Deze leidde tot 228 doden en zware schade aan infrastructuur, landbouw en woningen.
DANA Valencia als waarschuwing voor klimaatcrisis
Tijdens de DANA van oktober viel er volgens het rapport lokaal tot 772 mm regen in 24 uur , het op één na hoogste ooit gemeten in Spanje. In de Júcar-regio stroomden naar schatting 2.000 hectometer water, met een impact op ruim 413.000 mensen. In grafieken plaatst Copernicus deze gebeurtenis naast storm Boris in Duitsland als één van de zwaarste van het jaar in Europa.
De Europese weersdiensten en Copernicus leggen een directe link tussen deze hevige neerslag en de opwarming van de lucht en zee. De Middellandse Zee noteerde in 2024 zelfs een gemiddelde temperatuur van 1,2°C boven normaal.
Recordaantal overstromingen en stijgende zeetemperaturen
Florence Rabier van het Europees Centrum voor Weersvoorspellingen wijst erop dat bijna een derde van de Europese rivieren in 2024 hun kritieke overstromingsdrempel overschreed. Niet eerder sinds 2013 waren er zoveel grootschalige overstromingen. Daarnaast bevestigt het rapport dat extreme neerslag en oppervlaktewateroverstromingen in heel Europa naar verwachting verder zullen toenemen. “De bijzondere omstandigheden die leidden tot de extreme neerslag houden rechtstreeks verband met de opwarming van de aarde, waarbij de menselijke activiteit een belangrijke aanjager is”, zo stelt het rapport.
Spaanse klimaatwetenschappers waarschuwen al jaren
Wetenschappers van het Centro de Estudios Ambientales del Mediterráneo (CEAM) volgen al jarenlang de toename van extreme weersverschijnselen in Oost-Spanje. In hun analyse van de DANA van 29 oktober 2024 wijzen ze onder meer op de rol van uitzonderlijk warme zeewatertemperaturen, verzadigde bodems en een stationair lagedrukgebied als verklarende factoren voor de zware overstromingen (bron).
Eerder in november 2024 kaartte een wetenschappelijke studie uitgevoerd door Climameter en IPSL al aan dat de menselijke invloed op de klimaatopwarming en de uitzonderlijk hoge temperatuur van de Middellandse Zee een belangrijke rol hadden bij het verergeren van de ramp in Valencia.
Vooraanstaand wetenschapper Fernando Valladares, werkzaam bij CSIC, benadrukte na de ramp in La Voz de Galicia eveneens de urgentie van de situatie. Volgens hem tonen de gebeurtenissen aan dat we ons in een nieuw klimaat bevinden. Valladares uitte tevens zijn bezorgdheid over het gebrek aan preventieve maatregelen. Hij denkt dat de samenleving niet adequaat reageert op waarschuwingen.
Belang van preventie en waarschuwingssystemen
Volgens Samira Khodayar, hoofd van de afdeling Meteorologie en Klimatologie van CEAM, is structurele preventie onmisbaar. In een interview met Radio Valencia stelde ze: “De preventie moet altijd een van de fundamentele pijlers zijn waarop we ons in deze regio bewegen”.
CEAM werkt onder meer samen met de regionale overheid aan waarschuwingssystemen op maat en risicomodellen die rekening houden met het specifieke klimaat van het Middellandse Zeegebied. Opvallend is dat CEAM in haar rapport ook pleit voor gerichte investeringen in onderhoud van afwateringsinfrastructuur en betere communicatie naar burgers toe – twee factoren die volgens de onderzoekers nog onderbelicht zijn in het beleid.
Volgens Celeste Saulo van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) gaat het niet alleen om meten en voorspellen: “Het draait ook om risicocommunicatie, paraatheid en snelle respons.” Ze benadrukt dat landen robuuste waarschuwingssystemen nodig hebben om de bevolking beter te beschermen.
Dat voelen ook Spaanse burgers. Uit recent onderzoek van het sociologisch instituut CIS blijkt dat een overgrote meerderheid van de Spanjaarden vindt dat mobiele telefoons moeten worden ingezet voor rampenwaarschuwingen aan burgers in Spanje. Ondertussen is er sprake van een groot wantrouwen richting de overheid als het gaat om rampenbeheer. De enorme impact van de overstromingen in Valencia heeft pijnlijk duidelijk gemaakt hoe groot de behoefte is aan een goed systeem van rampenwaarschuwingen in Spanje.
Lees ook: Neemt Spanje’s vatbaarheid voor orkanen toe?