Een cocktail van extreme weersomstandigheden vormden de sporen van de klimaatcrisis in Spanje het afgelopen jaar. Spanje had te maken met hevige regenval, langdurige droogte, intense hittegolven en een opwarmende Middellandse Zee. Het land bevindt zich, net als andere landen in het Middellandse Zeegebied, in de frontlinie van een snel verslechterend klimaat.
Met temperaturen die de grenzen van het bekende verleggen, lijkt 2024 een van de warmste jaren ooit in Spanje te worden. Experts voorspellen op basis van voorlopige gegevens dat dit jaar op de derde plaats zal eindigen in de hitte-ranglijst, na 2022 en 2023. Opvallend was het record op 8 november in La Aldea de San Nicolás op Gran Canaria. Daar werd een temperatuur van 37,1 graden gemeten.
In 2024 werden 126 temperatuurrecords gebroken, waarvan 41 in provinciehoofdsteden. Dit blijkt uit gegevens van de Spaanse weerdienst AEMET, die metingen vanaf 1950 analyseert. De meeste data zijn afkomstig van meteorologische stations in de buurt van provinciehoofdsteden.
Liefst 34 provincies noteerden een van de vijf warmste jaren ooit. Van deze provincies heeft één provincie het warmste jaar sinds het begin van de metingen genoteerd, terwijl zes andere hun op één na warmste jaar beleefden. In Granada, Cuenca en Albacete lagen de gemiddelde maximumtemperaturen in 2024 maar liefst 2,3 graden boven de norm van het referentieperiode 1981-2010.
In 2024 hadden warme periodes de overhand op koude. De maanden juni en september waren relatief koud. Mij was normaal. Maart oktober en december waren warmer dan normaal. Februari, april en juli waren erg warm en januari, augustus en november waren de warmste maanden van de serie.
Regenval en klimaatcrisis Spanje
In termen van regen was 2024 op basis van de voorlopige gegevens het eerste natte jaar sinds 2018, al viel de neerslag zeer ongelijk geografisch gezien. De maand oktober was de meest regenachtige in de reeks. Het jaar 2023 was extreem droog, 2022 was droog en 2021, 2020 en 2019 waren normaal wat neerslag betreft.
Uit de gegevens blijkt ook dat het jaar in delen van het westen van Spanje regenachtiger was dan normaal. Hetzelfde geldt voor het noordoosten van het schiereiland en in het noorden van het Middellandse Zeegebied. In dit geval viel een groot deel van de regen in één enkele periode, de tragische DANA. In het uiterste zuidoosten van het schiereiland en op de Canarische Eilanden was het jaar droog.
Temperaturen nemen in vrijwel alle provincies gestaag toe
Volgens AEMET laten de afgelopen tien jaar laten een zorgwekkende ontwikkeling zien. Sinds 1981-2010, de referentieperiode van het weerstation, nemen de temperaturen in vrijwel alle provincies gestaag toe. Zo is in Almería dit jaar zelfs het warmste ooit gemeten. Bovendien worden hittegolven worden steeds langer en intenser. De zomer van 2024 kende twee hittegolven, waarvan één 21 dagen duurde en 31 provincies trof. Dit maakt het de op een na langste hittegolf sinds 1961, alleen overtroffen door die van 26 dagen in 2015.
Overstromingen en extreme regenval
Terwijl hittegolven het ene uiterste vormen, worden de andere uitersten gekenmerkt door hevige regenval. De DANA (Depresión Aislada en Niveles Altos) van oktober 2024 veroorzaakte catastrofale overstromingen in regio’s zoals Valencia, Murcia en Málaga. Met neerslaghoeveelheden van 500 tot 700 liter per vierkante meter en meer dan 200 doden bracht deze storm de kwetsbaarheid van Spanje in kaart. Eerder in augustus zorgde een andere DANA op de Balearen voor hevige overstromingen met neerslagrecords van meer dan 200 liter per vierkante meter.
De opwarmende Middellandse Zee versterkt klimaatcrisis Spanje
Het Middellandse Zeegebied is een brandpunt van de klimaatcrisis. Tijdens de zomer van 2024 bereikten de oppervlaktetemperaturen van het water 24 tot 26 graden. Bij de Dragonera-boei nabij Mallorca werd zelfs een recordtemperatuur van 31,8 graden geregistreerd. Deze stijgende temperaturen van het water in de Middellandse Zee versterken niet alleen de kans op extreme weersomstandigheden, maar hebben ook grote gevolgen voor het zeeleven en de kustgemeenschappen.
De Middellandse Zee is als semi-gesloten bekken met weinig waterverversing gevoeliger is voor opwarming dan andere zeeën. Het verlies aan mariene biodiversiteit is een van de eerste resultaten van de stijging van de temperatuur van het zeeoppervlak. Hierdoor daalt het zuurstofgehalte in het water en wordt het voor veel soorten onbewoonbaar. Ook bevordert het de verspreiding van invasieve soorten. Deze veranderingen kunnen op hun beurt de visbestanden verminderen met alle gevolgen voor de voedselzekerheid van dien.
Minder bosbranden, maar groter gevaar
Hoewel het aantal bosbranden in Spanje in 2024 is fors afgenomen ten opzichte van eerdere jaren, waren de branden die wel woedden groter, intenser en moeilijker te bestrijden. Volgens voorlopige cijfers van het ministerie voor Ecologische Transitie werden in de eerste elf maanden van 2024 5.953 branden geregistreerd, het laagste aantal in een decennium. Toch is de omvang en impact van de branden een groeiende zorg.
Lees ook: Klimaatopwarming en hoge zeetemperatuur achter catastrofale overstromingen