Else Beekman
In Nederland laait het debat over de wolf opnieuw op, maar hoe zit het eigenlijk met de wolf in Spanje? Daar leven al eeuwenlang wolven in het wild, maar hun aanwezigheid roept ook daar verdeeldheid op. Een overzicht van de situatie in Spanje: hoeveel wolven zijn er, waar leven ze, en hoe gaan Spaanse regio’s om met deze beschermde diersoort?
Volgens de laatste schattingen van het WWF leven er in Spanje tussen de 2.500 en 3.000 wolven (300 roedels), waarmee het land één van de grootste wolvenpopulaties van West-Europa herbergt. Het gaat voornamelijk om de Iberische wolf (Canis lupus signatus), een ondersoort van de Europese grijze wolf. De meeste roedels bevinden zich in het noorden van het land, vooral in de regio’s Castilië en León, Galicië, Asturië en Cantabrië. Sinds
Waar leven wolven voornamelijk in Spanje?
Het verspreidingsgebied van de wolf concentreert zich ten noorden van de rivier de Duero. Daar leeft naar schatting zo’n 90% van de Spaanse wolven. Zuidelijk van deze rivier is de wolf zeldzamer, al zijn er ook in regio’s als Extremadura, Madrid en Andalusië meldingen van zwervende individuen.
In Galicië worden bijvoorbeeld regelmatig wolven waargenomen in de natuurparken en berggebieden. De regio is deels afhankelijk van landbouw en veeteelt, waardoor conflicten ontstaan.
Spanningen tussen landbouwers en wolven
Net als in Nederland zorgen wolvenaanvallen op vee ook in Spanje voor spanningen. Vooral schapen, geiten en jonge koeien zijn kwetsbaar. Boerenorganisatie COAG meldde dat er jaarlijks honderden aanvallen plaatsvinden (cijfers uit rapportage 2023), met duizenden dode dieren tot gevolg.
Vooral in Castilië en León zijn de spanningen hoog. Lokale boeren voelen zich in de steek gelaten door de overheid en eisen maatregelen. Hoewel sommige gebieden subsidies verstrekken voor preventieve maatregelen (zoals herdershonden of elektrische hekken), vinden veel boeren dat deze onvoldoende zijn.
Tegelijkertijd waarschuwen experts als milieuadviseur Ricardo Fanjul voor simplistische oplossingen. “Wanneer wolven worden gedood, vermindert hun vermogen om wilde prooien te vangen. Dat leidt juist tot meer aanvallen op vee”, stelt hij in een opiniestuk in de krant El Mundo. Volgens Fanjul zijn er talloze voorbeelden waarbij het doden van wolven de situatie verergert in plaats van verbetert.
Ook onderzoekers van de Universidad de León onderstrepen dat jacht geen oplossing biedt. Volgens hen leidt het doden van dominante dieren tot het uiteenvallen van roedels, waardoor jonge en minder ervaren dieren eerder overgaan tot aanvallen op vee. Ze pleiten voor structurele preventiemaatregelen zoals goed gebruik van herdershonden, elektrische omheining en aanwezigheid van herders als de meest effectieve aanpak.
Hond-wolf hybride vormt complicerende factor
Een complicerende factor in het debat is de opkomst van de hond-wolf hybride, met name de perro lobo checoslovaco (PLC), een moeilijk te houden hondenras dat sterk lijkt op een wolf. Wanneer deze dieren verwilderen of worden achtergelaten, ontstaan verwarring en risico’s: waarnemingen worden vaak ten onrechte toegeschreven aan echte wolven, en hun gedrag kan leiden tot aanvallen op vee of mensen. Biologen waarschuwen ook voor het gevaar van kruising met wilde wolven en overdracht van ziektes. Dit versterkt het negatieve beeld van de wolf, terwijl het in werkelijkheid om een andere soort gaat.
Tsjechoslowaakse wolfshond vormt nieuwe dreiging voor wolven in Spanje
Beschermde status van de wolf in Spanje
Sinds september 2021 staat de Iberische wolf op de nationale lijst van beschermde diersoorten in Spanje. Dat betekent dat jacht op de wolf in het hele land verboden is, ook in regio’s waar het dier voorheen legaal mocht worden bejaagd.
Deze beslissing, genomen door het ministerie van Ecologische Transitie, leidde tot felle protesten van boeren en regionale overheden in Noord-Spanje, die pleiten voor een ‘regionale aanpak’ in plaats van een nationaal verbod.
Critici proberen de beschermde status aan te vechten met het argument dat de wolvenpopulatie uit de hand loopt. Maar volgens Fanjul is dit een misvatting: “De wolf overbevolkt nooit een gebied, omdat roedels strikt territoriaal zijn en geen concurrentie dulden.”
Regionale verschillen in aanpak
Spaanse regio’s verschillen sterk in hun houding tegenover de wolf. In Galicië en Asturië wordt gezocht naar een balans tussen natuurbescherming en landbouwbelangen, vaak met steun aan boeren voor preventieve maatregelen.
In Castilië en León daarentegen klagen autoriteiten dat hun middelen beperkt zijn sinds het jachtverbod, en dat zij nauwelijks grip hebben op het groeiende aantal conflicten. Andalusië is vooral bezig met monitoring, omdat daar slechts incidenteel wolven voorkomen. De Iberische wolf wordt daar zelfs als uitgestorven beschouwd sinds 2014, al sluiten biologen niet uit dat het dier in de toekomst kan terugkeren.
In de regio Madrid, waar inmiddels vijf wolvenroedels actief zijn, benadrukken onderzoekers dat 80% van hun dieet uit wilde dieren zoals reeën en wilde zwijnen bestaat. Fanjul bevestigt dit en stelt dat slechts een klein deel van hun voedsel uit veedieren of kadavers bestaat.
Houding van de EU ten aanzien van de wolf
Ook op Europees niveau is de status van de wolf onderwerp van discussie. De Europese Commissie staat onder toenemende druk van landen zoals Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Finland, waar boeren protesteren tegen schade aan vee. Voorstanders van strikte bescherming, waaronder natuurbeschermingsorganisaties als WWF en BirdLife Europe, wijzen op het ecologisch belang van de wolf en pleiten voor naleving van de Habitatrichtlijn. De politieke verdeeldheid binnen de EU maakt het moeilijk om tot een gezamenlijke strategie te komen.
De Europese Unie erkent de wolf als een strikt beschermde soort onder de Habitatrichtlijn, wat betekent dat lidstaten verplicht zijn de soort te beschermen en te zorgen voor het behoud van zijn leefgebied. Toch staat deze beschermingsstatus onder druk. In 2023 vroeg voorzitter Ursula von der Leyen de Europese Commissie om nieuwe data over de wolvenpopulatie in Europa, mede onder druk van landen als Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk waar spanningen met boeren opliepen.
De Commissie erkent dat er in sommige regio’s sprake is van toegenomen conflicten, maar blijft benadrukken dat lidstaten alle mogelijkheden binnen de huidige wetgeving kunnen benutten voor populatiebeheer, mits goed onderbouwd. Vooralsnog is er geen consensus binnen de EU over het versoepelen van de beschermde status.
Wolvenaanvallen en maatschappelijke discussie
Hoewel de populatie groeit, zijn aanvallen op mensen extreem zeldzaam in Spanje. Het debat richt zich dus vooral op de economische schade aan veehouderijen en het beheer van de soort. Er is sprake van een toenemende polarisatie tussen natuurbeschermers en boerenbelangen, vergelijkbaar met de situatie in Nederland.
De Spaanse media berichten regelmatig over schadeclaims en wolvenincidenten, maar roepen ook op tot nuchtere afwegingen gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Fanjul stelt scherp: “Als de schade via subsidies wordt vergoed en preventiemiddelen worden gesubsidieerd, waarom blijft dan de wens bestaan om de wolf uit te roeien?”
Conclusie: lessen voor Nederland?
De discussie over de wolf in Spanje laat zien hoe complex de balans is tussen natuurbehoud en landbouwbelangen. Spanje, met zijn lange geschiedenis van samenleven met de Iberische wolf, biedt een rijk palet aan ervaringen: van conflicten en juridische strijd tot succesvolle preventieve strategieën en wetenschappelijke inzichten die de roep om jacht relativeren. Daarbij speelt ook de EU een rol, door vast te houden aan de beschermde status van de soort, ondanks toenemende druk.
Voor Nederland, waar de wolf relatief recent is teruggekeerd en waar naar schatting zo’n 40 tot 50 wolven leven (vooral op de Veluwe en in Drenthe), kunnen deze lessen waardevol zijn. In tegenstelling tot Spanje, waar de wolf een eeuwenoude aanwezigheid heeft, is het Nederlandse beleid nog volop in ontwikkeling en leidend tot stevige maatschappelijke discussies. kunnen deze lessen waardevol zijn. In plaats van te vervallen in gepolariseerde standpunten, lijkt een aanpak gebaseerd op feiten, schadecompensatie, en samenwerking tussen boeren en natuurbeschermers het meest toekomstbestendig. Want uiteindelijk is het niet de vraag óf de wolf terugkomt, maar hoe we daarmee omgaan.
Veelgestelde vragen over de wolf in Spanje
Hoeveel wolven leven er in Spanje?
Er leven naar schatting tussen de 2.500 en 3.000 Iberische wolven in Spanje, vooral in het noorden van het land. Ze vormen ongeveer 300 roedels.
Is de wolf in Spanje gevaarlijk voor mensen?
Nee. Aanvallen op mensen zijn uiterst zeldzaam. De Iberische wolf mijdt van nature menselijk contact en richt zich vooral op wilde prooidieren.
Wat doet Spanje om boeren te helpen bij schade door wolven?
In veel regio’s worden subsidies verstrekt voor preventieve maatregelen zoals elektrische hekken of herdershonden. Schade aan vee kan worden vergoed.
Mag er nog op wolven worden gejaagd in Spanje?
Nee. Sinds 2021 is de Iberische wolf landelijk beschermd en is jacht verboden. Deze beslissing geldt voor alle regio’s, ook waar eerder jacht was toegestaan.
Wat is het verschil tussen de situatie in Spanje en Nederland?
In Spanje leven wolven al eeuwenlang, in grote aantallen. In Nederland is de wolf sinds 2015 terug en zijn er momenteel zo’n 40 tot 50 dieren. Het Nederlandse beleid is nog in ontwikkeling.
Wat te doen bij een ontmoeting met een wolf in Spanje?
Een ontmoeting met een wolf is in Spanje zeer zeldzaam, maar niet onmogelijk. Mocht je oog in oog komen te staan met een wolf, blijf dan kalm, maak jezelf zichtbaar (bijvoorbeeld door rechtop te staan en je armen te spreiden) en trek je rustig terug zonder te rennen. Roep of klap indien nodig om het dier af te schrikken. Wolven zijn van nature schuw en zullen in de meeste gevallen vanzelf verdwijnen zodra ze een mens opmerken.
Dit nooit doen als je een wolf ziet in Spanje