In de Vega Baja van Toledo bouwde de Visigotische koning Teudis in het midden van de 6e eeuw de nieuwe hoofdstad van het koninkrijk, die na Constantinopel de belangrijkste stad van Europa werd. Het was een paleizencomplex met naast het grote paleis zeker drie basilieken. Hier werden vorsten gekroond. De zogenaamde Urbs regia, aan de oever van de Taag en aan de voet van het duizend jaar oude Toletum, werd doorkruist door brede wegen en was bezaaid met oude Romeinse gebouwen. De Arabische invasie maakte een einde aan deze bouwwerken, ze belandden onder tonnen aarde.
Is er nog iets over van die indrukwekkende gebouwen?
In een rapport dat is opgesteld door de regering van Castilla-La Mancha, via de Stichting Impulsaclm, wordt het bestaan onthuld van een groot aantal gebouwen. Een daarvan zelfs met 30 kamers, twee andere Romeinse gebouwen – mogelijk een paleis-, grachten en straten tot acht meter breed.
De deskundigen durven echter geen exacte chronologie van het complex te geven zolang er geen archeologisch onderzoek ter plaatse is verricht. Het schaarse onderzoek dat in de afgelopen decennia is verricht, wijst op een onbetwistbare Romeinse, gotische en islamitische oorsprong.
Analyse met georadar
In totaal is nu 80.000 vierkante meter geanalyseerd met de georadar – volgens het rapport het grootste onderzoek in Spanje – verdeeld over zes percelen. Slechts één daarvan valt binnen het gebied dat wettelijk beschermd is door de verklaring als Goed van Cultureel Belang (BIC). Daardoor is dit wel beschermd tegen de stedelijke ontwikkeling eromheen, de rest niet. Het hele gebied wordt omringd door flatgebouwen en winkels, en er worden nieuwe projecten met beton en glas aangekondigd.
Onderzoek startte in 2021
Het onderzoek is in januari 2021 begonnen en levert binnenkort een exacte plattegrond van de ondergrond op omdat de door de georadar verkregen gegevens zijn gekoppeld aan de resultaten van de archeologische onderzoeken van 1990 en luchtfoto’s uit 1957, 1973 en 1980. De Vega Baja herbergt de resten van grote historische gebouwen zoals een Romeins circus, een villa, de martelaarskerk van Santa Leocadia -tegenwoordig Cristo de la Vega-, sporen van het Visigotisch koninklijk paleis en de ruïnes van het klooster van San Bartolomé.
Wisselende resultaten per perceel
De resultaten van de georadar variëren aanzienlijk naar gelang van de geanalyseerde percelen. Perceel 1 beslaat ongeveer 36.000 vierkante meter en heeft ‘paleokanalen’ (stromen of leidingen) en twee straten blootgelegd die op een Y-vormige kruising aansluiten en worden begrensd door ‘complexe gebouwen, met meerdere omheiningen, met vloeren van keien, kalkmortel of iets dergelijks’. Wat de functies waren, is nog niet te specificeren.
Perceel 2 (18.500 vierkante meter) toont complexe gebouwen, georganiseerd rond grote open ruimtes – binnenplaatsen – met onbebouwde ruimtes die ruimte bieden aan kamers met zadeldaken. De structuren zijn gevonden op nauwelijks 40 centimeter diepte. Het lijkt erop, zeggen de onderzoekers, dat ze ‘in verband staan met een geplaveide weg die oost-west door het midden van het perceel loopt’. De meest spectaculaire van de ruimtes is het zogenaamde Gebouw 2, onder wat nu Calle de Espaderos is, omdat het 30 kamers heeft. Een drie meter brede deur gaf toegang naar buiten, een grote open ruimte gaf toegang naar de rest van de kamers. De bijgebouwen waren niet verbonden met de buitenmuur, zodat een omlopende gang langs de hele westkant van het gebouw liep.
In het kleine perceel 3, dat eigendom is van het Ministerie van Defensie, tonen de georadarbeelden vier gebouwen aan een geplaveide straat. Deskundigen schatten dat deze straat 8,40 meter breed was. De analyse van perceel 4 (23.000 vierkante meter, naast een parkeerplaats) ‘heeft het mogelijk gemaakt de aanwezigheid van grote ondergrondse gebouwen te visualiseren en nauwkeurig te lokaliseren’. Door verlating en instorting is het onmogelijk om de aard vast te stellen, maar het is ‘zeer waarschijnlijk dat het gaat om grote massa\’s metselwerk en aangestampte aarde’.
Alle constructies in dit gebied hebben een soortgelijke oriëntatie als die van het Romeinse circus. ‘Dit is een constant kenmerk van de stadsplanning die in de vlakte van Vega Baja is geconstateerd. Door de ondergrondse gebouwen in één beeld te combineren, kunnen we zien hoe zelfs de islamitische maqbara (begraafplaats) bijna parallel aan het Romeinse gebouw is gerangschikt’.
De deskundigen wijzen erop dat er ook een groot gebouw is gevonden ‘met een duidelijke erosie door een beek/paleocauce’. De configuratie ervan in de vorm van een halve cirkel maakt het vergelijkbaar met het Romeinse paleis van La Cercadilla (Córdoba), dat in 1992 werd verwoest voor de bouw van het AVE-station, en de Romeinse villa van El Solao (Rielves, Toledo).
De complexiteit van de aangetroffen archeologische resten is, ondanks de vervorming door de aanwezigheid van vullingen die door de parkeerplaats zijn aangebracht, vergelijkbaar met andere zones van de vlakte. Het is niet mogelijk om de chronologie en de functionaliteiten van de aangetroffen gebouwen vast te stellen.
Over perceel 5 worden geen details gegeven. Perceel 6 (15.000 vierkante meter) toont iets wat een 10 meter brede rijweg lijkt te zijn. Ook zijn er ingestorte gebouwen en mogelijk steengroeven.
Perceel nummer 7, gelegen naast de school Virgen del Carmen, is ‘de waarschijnlijke locatie van een Romeins gebouw dat bij het circus hoorde’.
De geschiedenis van de vlakte van Vega Baja in een notendop
Na de verovering van de stad door Alfonso VI in 1085 werd de vlakte van de Vega Baja omgevormd tot een gebied waar vee werd geweid en waar buiten de muren werd begraven. Tussen de 12e en 13e eeuw werden hier verschillende kerken en kluizenaarswoningen gebouwd, maar in de 18e eeuw raakte het gebied in verval en werd het een marginale habitat. De leegloop verergerde in de 19e eeuw, vooral na de Onafhankelijkheidsoorlog, toen verschillende gebouwen werden gesloopt. Het gebied werd zo omgevormd tot een boomgaardgebied. Sporen van het imposante verleden gingen geleidelijk aan verloren, totdat archeologen en nieuwe technologieën weer sporen aan het licht brachten.