Else Beekman
Terwijl investeerders honderden miljoenen blijven steken in nieuwe hotelprojecten langs de Spaanse kust, zoals het recent aangekondigde branded luxeresort van meer dan 500 miljoen euro aan het strand van Marbella, klinken de protesten tegen overtoerisme in Spanje steeds luider.
Het contrast tussen dit soort vastgoedontwikkelingen voor toeristen en de stagnerende woningbouw voor bewoners wordt daarmee steeds schrijnender. Airbnb legt in een nieuw rapport de nadruk op de rol die de hotelindustrie speelt in deze ontwikkeling en schuift hotels nadrukkelijk naar voren als hoofdschuldige van de druk op steden en woningmarkten.
De timing van het rapport is opvallend, nu in heel Spanje, van de Canarische Eilanden tot de Balearen en Catalonië, bewoners de straat op gaan uit onvrede over de gevolgen van massatoerisme. Daarbij ligt de nadruk in het publieke debat vaak op vakantieverhuur, maar Airbnb vraagt nu nadrukkelijk aandacht voor de rol van de gevestigde hotelbranche.
Niet vakantieverhuur, maar hotels als motor achter groei
In 2023 werden in de tien meestbezochte steden van de EU meer dan vijf keer zoveel overnachtingen geboekt in hotels en vergelijkbare accommodaties als in kortetermijnverblijven via Airbnb. Volgens Airbnb’s vicepresident Public Policy, Theo Yedinsky, is het debat over overtoerisme vaak eenzijdig: “Als steden overtoerisme echt willen verminderen, moeten ze de overweldigende impact van hotels aanpakken. Europa heeft meer woningen nodig, geen extra hotels.”
Uit het rapport, dat is gebaseerd op gegevens van Eurostat, de Wereldtoerismeorganisatie en Airbnb zelf, blijkt dat in de tien populairste EU-steden hotels verantwoordelijk zijn voor 75% van de groei in het aantal overnachtingen tussen 2021 en 2023. Hij stelt eveneens dat door meer gasten en stijgende hotelprijzen overtoerisme erger wordt op plekken waar Airbnb wordt beperkt.
Barcelona: toerisme groeit ondanks beperkingen
Barcelona is al jaren een brandhaard in de discussie over massatoerisme. Al legde de stad vakantieverhuur via platforms als Airbnb aan banden, toch bleef het toerisme stijgen. In 2023 werden er 40 miljoen overnachtingen geregistreerd, waarvan 72% in hotels of vergelijkbare accommodaties. In totaal steeg het aantal hotelovernachtingen met 17 miljoen tussen 2021 en 2023. Terwijl het aantal Airbnb-verblijven in dezelfde periode met bijna 44% afnam. In de oude stad van Barcelona zijn er ongeveer zeven hotelbedden per één Airbnb-bed.
Opvallend is dat het stadsbestuur van Barcelona de bouw van nieuwe hotels zelfs stimuleert. In 2023 keurde de gemeente een plan goed waarmee bestaande hotellicenties kunnen worden verplaatst van de overvolle binnenstad naar andere delen van de stad. Zo maakt men nieuwe bouwprojecten toch mogelijk. Burgemeester Jaume Collboni verklaarde eerder dat er nog ruimte is voor 5.000 nieuwe hotelkamers binnen de stad en 15.000 in het omliggende gebied.
‘Tourist go home’ is de boodschap van inwoners van populaire wijk in Barcelona
Madrid volgt zelfde pad
Ook in Madrid domineren hotels het toerisme. In 2023 vonden er bijna 35 miljoen overnachtingen plaats, waarvan 73% in hotels. Ondanks bestaande leegstand buiten het hoogseizoen staan er de komende jaren nog eens 2.300 hotelkamers gepland. Het aantal Airbnb-verblijven in Madrid daalde sinds de invoering van strengere regelgeving met ongeveer 25%, terwijl het aantal hotelovernachtingen bleef toenemen.
De hotelgroei drijft volgens Airbnb ook de prijzen op. Zo stegen de gemiddelde hotelprijzen in Madrid met 26% tussen 2019 en 2024, terwijl de prijzen van Airbnb-verblijven relatief stabiel bleven. Airbnb wijst erop dat in steden waar vakantieverhuur sterk is beperkt, het aantal bezoekers alsnog is gestegen. Doordat er minder alternatieve accommodaties beschikbaar zijn, stijgen hotelbezetting en prijzen, wat leidt tot extra drukte en minder toeristische opbrengsten voor lokale gezinnen en gemeenschappen. Tegen die achtergrond benadrukt Airbnb dat hun aanbod van vakantieverhuur ook voordelen kan bieden in de aanpak van overtoerisme.
‘Airbnb-appartementen spreiden drukte’
Volgens Airbnb kunnen korte verhuurperiodes en Airbnb-appartementen juist bijdragen aan een betere spreiding van toeristen en drukte. In tegenstelling tot hotels, die vaak geconcentreerd zijn in historische centra, liggen Airbnb-accommodaties verspreid over verschillende wijken, waaronder buitenwijken waar amper hotels zijn.
Zo blijkt uit het Aibnb-rapport dat 19 van de 72 wijken in Barcelona helemaal geen hotel herbergen, terwijl daar wél Airbnb-accommodaties beschikbaar zijn. Ook geven veel Airbnb-gasten aan dat zij niet in een bepaalde wijk zouden verblijven zonder het aanbod via het platform.
Airbnb stelt dat de bouwwoede in de hotelsector de druk op de woningmarkt verder vergroot. De Spaanse woningbouwproductie bevindt zich momenteel op het laagste niveau in tien jaar, terwijl er wél duizenden hotelkamers bijkomen.
Kritiek op vakantieverhuur blijft bestaan
Hoewel Airbnb de aandacht richt op de groeiende hotelcapaciteit, stellen critici dat juist vakantieverhuur bijdraagt aan de krapte op de woningmarkt. Woningeigenaren geven vanwege een hoger rendement vaker de voorkeur aan vakantieverhuur voor korte termijn dan dat ze hun woningen voor onbepaalde tijd als primaire woning verhuren.
Bewonersgroepen zoals de Assemblea de Barris pel Decreixement Turístic (ABDT) in Barcelona blijven waarschuwen dat vooral vakantieverhuur woonwijken uitholt. “Het zijn juist de toeristenwoningen die onze buurten aantasten, niet de hotels,” aldus een woordvoerder van ABDT in La Vanguardia (mei 2024).
Ook wetenschappers benadrukken de impact. Volgens stedelijk geograaf José Mansilla van de Universiteit van Barcelona verandert vakantieverhuur de aard van een wijk veel fundamenteler dan hotels. In een interview met El Diario (april 2024) zegt hij: “Hotels kun je reguleren via bestemmingsplannen, maar toeristische appartementen verspreiden zich in woonblokken. Dat heeft een direct effect op sociale cohesie en huurprijzen.”
Volgens Adam Neale, columnist en vastgoedexpert bij Spain Property Insight, biedt een verbod op Airbnb misschien geen vrij baan aan de woningmarkt. Hij merkt op: “Het verbod zou geen verschil maken voor het huizenaanbod. Factoren zoals de nieuwe Spaanse woningwet drijven de marktontwikkeling veel sterker.” Neale waarschuwt hiermee dat eenzijdige maatregelen tegen vakantieverhuur niet automatisch leiden tot meer beschikbare woningen. Onderliggend spelen veel bredere structurele factoren mee.
Ook volgens Yedinsky is het tijd voor een bredere blik: “Regels die alleen gericht zijn op vakantieverhuur lossen het probleem niet op. Er is meer balans nodig in het debat over overtoerisme.”
Hoe slow travel Spanje helpt het overtoerisme te keren