Judith Goeree
Op 24 maart 2016 verloor de voetbalwereld een van haar grootste iconen: Johan Cruijff. Negen jaar later blijft zijn invloed voelbaar in Barcelona, Amsterdam en ver daarbuiten. Niet alleen als speler en trainer, maar vooral als revolutionair denker heeft Cruijff een onuitwisbare stempel gedrukt op het moderne voetbal én op de Catalaanse samenleving.
Cruijff als grondlegger van het moderne Barça
Cruijff is niet alleen in Nederland een legende. Ook in Barcelona wordt hij nog altijd geëerd als de man die de voetbalfilosofie van de club volledig herdefinieerde. Als speler bracht hij een nieuwe visie naar het Camp Nou in de jaren 70. Als trainer (1988-1996) leidde hij Barça naar vier opeenvolgende landstitels en de eerste Europa Cup I in de clubgeschiedenis, in 1992 op Wembley. Daarmee legde hij de basis voor het zogeheten ’tiki-taka’-spel waarmee Barcelona later wereldberoemd werd onder Pep Guardiola.
Het vlindereffect van een transfer
Een minder bekend, maar essentieel hoofdstuk in zijn Barça-verhaal is de rol van Armand Carabén, destijds algemeen directeur van de club. Hij wist Cruijff in 1973 te overtuigen om naar Barcelona te komen, mede dankzij een sterke persoonlijke band met de familie Cruijff. Volgens Spaanse media was dit het begin van een zogenoemd ‘vlindereffect’ – een ogenschijnlijk kleine beslissing met grote, langdurige gevolgen. De komst van Cruijff veranderde niet alleen de club, maar zou uiteindelijk ook een blijvende impact hebben op de Catalaanse samenleving.
Meer dan voetbal: symbool van Catalaanse identiteit
Cruijffs invloed strekte zich veel verder uit dan het voetbalveld. Hij werd al snel omarmd door de Catalaanse bevolking, niet alleen vanwege zijn prestaties, maar ook door zijn uitgesproken steun voor de Catalaanse cultuur in een periode waarin die nog maar net weer ruimte kreeg na de dictatuur van Franco. Hij gaf zijn zoon de Catalaanse naam Jordi – iets wat destijds zelfs verboden was – en sprak openlijk zijn sympathie uit voor de Catalaanse identiteit. Zijn zelfverzekerde, onafhankelijke houding werkte aanstekelijk en werd een bron van inspiratie voor een regio die worstelde met haar plaats binnen Spanje.
Een denker die het Spaanse voetbal vormgaf
Cruijff werd in Spanje niet alleen als coach of voetballer gezien, maar als een denker. Zijn kijk op het spel – gebaseerd op creativiteit, vrijheid en intelligentie – beïnvloedde generaties Spaanse trainers en spelers. De successen van het Spaanse nationale elftal tussen 2008 en 2012 zijn ondenkbaar zonder zijn filosofie. Zijn aanpak bij La Masia, het jeugdopleidingscentrum van Barça, leverde wereldsterren als Xavi, Iniesta en Messi af – allemaal gevormd in de geest van Cruijff.
“En un momento dado”: cultstatus en film
Ook zijn manier van spreken werd legendarisch. In een interview zei hij in gebrekkig Spaans: “En un momento dado” (op een gegeven moment), een formele en ongebruikelijke uitdrukking in het Spaans die spontaan een cultstatus kreeg. Het werd een soort knipoog naar zijn directe, ontwapenende manier van doen – en zelfs de titel van een veelgeprezen documentaire uit 2004: Un momento dado, geregisseerd door Ramón Gieling. Deze film laat zien hoe diepgeworteld Cruijffs aanwezigheid is in de stad Barcelona – niet alleen in het stadion, maar in het straatbeeld, de cultuur en het dagelijks leven van de mensen.
De blijvende nalatenschap van Cruijff in Spanje
Zijn erfenis leeft bovendien voort in de Johan Cruyff Foundation, die zich inzet voor sportkansen voor jongeren, en in het veldspel dat wereldwijd navolging vindt. Maar misschien leeft hij nog wel het meest voort in de mentaliteit die hij Barcelona meegaf: durf, creativiteit, en geloof in eigen kunnen.
Hoewel Johan Cruijff al bijna een decennium niet meer onder ons is, blijft zijn geest voelbaar. In Catalonië is hij meer dan een sportheld – hij is een symbool geworden. Een Nederlander die het Catalaanse hart wist te raken, en een brug sloeg tussen voetbal, cultuur en identiteit. Of, zoals men in Spanje nog altijd glimlachend zegt: “En un momento dado, todo cambió” – op een gegeven moment veranderde alles.
Lees ook: Spanje organiseert WK voetbal 2030 samen met Marokko en Portugal