In totaal zijn er volgens het US Geological Survey vier belangrijke gevaren verbonden aan lava die in de oceaan stroomt: de plotselinge ineenstorting van kustland en kliffen, explosies die door deze ineenstorting worden veroorzaakt, golven van kokend water die in de omgeving worden opgewekt, en ten slotte de pluim van giftige rook die zoutzuur en kleine deeltjes vulkanische kristallen bevat.
Gebieden afgezet
Op La Palma stroomde de lava -met een temperatuur van meer dan 1000 graden- via een klif van 100 meter hoog de zee in. De giftige wolken zijn de grootste zorg van de autoriteiten. Deze situatie heeft geleid tot de noodsituatie waarbij vier dorpen om middernacht zijn gesloten wegens het gevaar van de uitstoot van giftige gassen en ook in de zee is een gebied afgezet.
De zwarte rook komt weer aan land door de aanlandige wind die ’s nachts vanaf het water waait. De groep mariene geowetenschappers van het Spaanse Instituut voor Oceanografie, die de opmars van de lava volgt, heeft verklaard dat ‘een indrukwekkende afzetting van meer dan 50 meter hoogte’ in minder dan 45 minuten is gevormd, en dat deze blijft groeien. Het is een soort piramide die uit de zee groeit.
Laatste obstakel
Het Instituto Vulcanológico de Canarias had dinsdagavond kort voor tien uur gemeld dat de lavastroom de zogenaamde kustweg, gelegen naast de 320 meter hoge Montaña de Todoque, in de gemeente Tazacorte, al was overgestoken. Het was het laatste obstakel voor de lavastroom de kust zou bereiken, de afstand tussen de weg en de kust is ongeveer een kilometer. De lavastroom is, na het bereiken van de Montaña de Todoque, sneller gaan stromen als gevolg van de steilte van het terrein. Talloze bananenplantages, die gedijden op de vruchtbare grond in het gebied, zijn verslonden.
Vanaf begin zorgen om mogelijke gifwolken
Het wegstromen van lava in de oceaan en de gifwolken die hierdoor ontstaan, baren de autoriteiten al sinds het begin van de uitbarsting op zondag 19 september zorgen. Er zijn extra maatregelen genomen om de bewoners te beschermen; de enige persoon waarvan officieel is vastgesteld dat hij in 1971 door de vulkaan Teneguía is omgekomen, is overleden aan de gevolgen van het inademen van deze giftige gassen.
Hawaï of Stromboli
De directeur van het National Geographic Institute (IGN) op de Canarische Eilanden, María José Blanco, meldde dinsdag dat de verschijnselen van een van de mondingen van de vulkaan, in het noordelijk deel, enigszins ‘zijn veranderd in de richting van Hawaïaans gedrag’. Bij dit type uitbarsting verloopt het proces gewoonlijk rustiger omdat de lava vloeibaarder is, de gassen gemakkelijk vrijkomen en er geen explosies zijn. Tot nu toe hebben de autoriteiten in alle toonaarden verklaard dat het om een ‘fissure, een uitbarsting van Stromboliaanse aard’ ging, Met andere woorden; het zou gaan om een opening van een spleet in de berg waarvan de uitbarsting permanent is, van vloeibare lava en bezaaid met explosieve uitbarstingen.
Het verloop
De uitstoot van lava, rook en as hield maandagochtend twee uur lang op, maar kwam om 10.30 uur (Canarische tijd) weer op gang. Dat is gebruikelijk bij dit soort uitbarstingen. Maandagmiddag was de lava vertraagd door het bergachtig landschap van het eiland La Palma. Hierdoor twijfelden het wetenschappelijk comité van het speciaal plan voor civiele bescherming en de hulpverleners of de lava uiteindelijk de zee wel zou bereiken.
Zeebodem kan snel herstellen
Niet alles gaat ten onder wanneer de zee in contact komt met een vulkaan, zoals bleek bij de recente onderwateruitbarsting op El Hierro in 2011. Het oceanografisch onderzoekschip Ramón Margalef is zaterdag aangekomen om de aankomst van de lava in zee tot in detail te bestuderen, en onderzoekt ook de rotsen en koralen in het gebied. ‘Deze organismen absorberen zwavel en andere gassen die door de vulkaan worden uitgespuwd, zodat de Margalef ook hoopt de impact te bestuderen die de massale instroom van lava op de fauna zal hebben’, legt onderzoeker van het Spaanse Instituut voor Oceanografie, Eugenio Fraile, uit. ‘Het meest getroffen zullen de organismen zijn die aan de zeebodem vastzitten en zich niet kunnen verplaatsen, zij zullen waarschijnlijk sterven. Maar het herstel kan snel gaan. Drie jaar na de uitbarsting van de onderwatervulkaan op El Hierro hadden deze organismen zich bijna volledig vernieuwd,’ zei Fraile verder. Het schip zal ook de zeebodem na de uitbarsting in kaart brengen en zal deze bathymetrische kaart -die de verschillende diepten van de zeebodem door middel van dieptelijnen weergeeft –
kunnen vergelijken met de kaart die het in 2018 heeft gemaakt, toen La Palma al werd opgeschrikt door een zwerm aardbevingen.
Mogelijke gevolgen
Eén mogelijkheid is dat de zee turkooisgroen wordt en een enorme vlek vormt die vanuit de ruimte kan worden waargenomen. Dit is wat er in 2018 in Hawaï is gebeurd. De lavastroom verplaatste de ondiepere waterlagen zodat de diepere lagen, die veel meer voedingsstoffen bevatten, omhoog kwamen en de groei van algen bevorderden die het water kleurden.
De nieuwe vulkaan zou zich ook kunnen voeden vanuit een dieper gelegen lavareservoir. Dat gebeurde bijvoorbeeld met de onderzeese vulkaan van El Hierro,
Schatting moeilijk te maken
Op dit moment is er geen schatting van hoe lang de vulkaan lava zal blijven spuwen. De langst gedocumenteerde uitbarsting op La Palma was die van Tehuya in 1586, die 84 dagen duurde. De kortste daarentegen was de laatste op het eiland, die van Teneguía, in 1971, die 24 dagen duurde.