Met het buitengewone decreet met dringende maatregelen om de kwetsbaarheid in huisvesting tijdens de pandemie het hoofd te bieden, wilde de regering van Spanje de uitzettingen een halt toe roepen. Dat is niet gelukt. Van januari tot maart 2021 is het aantal door de rechtbanken uitgevoerde huisuitzettingen met gemiddeld 14% gestegen. In de kustprovincies die sterk afhankelijk zijn van het toerisme was de toename volgens de krant El Diario ‘dramatisch’.
Meer uitzettingen in 29 van 50 provincies
Volgens de laatste gegevens die zijn gepubliceerd door de Algemene Raad voor de Rechtspraak, zijn in het eerste kwartaal van 2021 de gerechtelijke acties om huurders uit te zetten in 29 van de 50 provincies toegenomen. Voor Ceuta en Melilla zijn geen gegevens beschikbaar. Het gaat in total om 7.862 uitzettingen, dat is 14% meer dan het voorgaande jaar.
In sommige gevallen is de stijging enorm, zoals Almería, met een toename van 89% in vergelijking met dezelfde periode in 2020, Ávila (150%), Cuenca (450%), Granada (80%) of Guadalajara, met 82% meer huisuitzettingen.
Meer uitzettingen in toeristische gebieden
In gebieden waar de economie het sterkst afhankelijk is van het toerisme, met tienduizenden mensen die werkloos werden of werden getroffen onder een ERTE-regeling, is de toename ook groot: Uitzettingen in Castellón zijn met 46% toegenomen, in Las Palmas 26%, in Tenerife zijn ze gestegen tot 42%, op de Balearen tot 35%, Murcia, 25% of in Granada bijna verdubbeld met 80% meer gerechtelijke procedures dan in 2020.
Afgelopen oktober beweerde de minister van Transport, Mobiliteit en Stedelijke Agenda, José Luis Ábalos, verantwoordelijk voor het opstellen van de maatregel, dat er dankzij deze verordening “in theorie” geen huisuitzettingen waren. Tot zijn verbazing moest hij tijdens een persconferentie erkennen dat desondanks een Madrileense familie met jonge kinderen werd uitgezet.
Woningbouwplatforms waarschuwen
Goed op de hoogte van wat gaande is, zijn de woningbouwplatforms en vakbonden. Zij waarschuwen al maanden dat de cijfers niet dalen en dat banken, investeringsfondsen, onroerend goed, grootaandeelhouders en zelfs sociale woningbouwbedrijven kwetsbare gezinnen blijven aanklagen en proberen uit te zetten. Zo negeren ze de tekst van het decreet of maken gebruik van de mazen van de wet.
Vooral het begin van het jaar is intens geweest. Het platform Stop Uitzettingen op de Balearen slaagde erin om binnen vijftien dagen 22 uitzettingen te voorkomen. 22 van de 374 officiële zaken die tussen januari en eind maart zijn uitgevoerd.
‘Alarmerende cijfers’
José Cardona, van de Huurdersbond van Gran Canaria, zegt over de cijfers: “Ze zijn echt alarmerend. Wat we een jaar geleden zeiden, wordt bevestigd: het sociale schild van de PSOE-regering en Unidad Podemos is onvoldoende.” Deze bond hekelde maandagochtend de poging tot ontruiming van Caixabank, Coral Homes and Building Centre in een urbanisatie in de gemeente Galdas. Zeventig families die zouden zijn misleid door een promotor die hen in januari om borg vroeg en na het innen ervan verdween. “We hebben het over 70 gevallen, het is een macro-oplichting in onroerend goed”, zegt Cardona. “Het is een humanitaire crisis die dramatisch wordt in september, wanneer de beschermingsperiode van het koninklijk besluit eindigt”.
Het prototype van de uitgezette huurders is duidelijk: het gaat met name om vrouwen, eenoudergezinnen of migrantengezinnen.
Voorbeelden
In sommige gevallen weigert een verhuurder het contract te verlengen om vervolgens via juridische weg te proberen huurders uit te zetten. Zoals het geval is van Quim, Laura en hun zoon in de calle Rabassa in Barcelona. Volgens deze familie wil Caixabank hun huur niet verlengen. Of Dolores, die al 42 jaar netjes haar huur betaalt in haar huis in Carabanchel, in Madrid. Het privébedrijf dat haar woning in eigendom heeft, neemt de telefoon niet op, zodat zij haar huurovereenkomst niet kan verlengen.
Of de verschillende gezinnen met vijf minderjarigen die tientallen jaren in vier huurwoningen hebben gewoond en nu werden verzocht hun woningen te verlaten omdat de particuliere eigenaar ze wil inzetten voor vakantieverhuur.
Schrijnende gevallen
Ook huurdersverenigingen komen met schrijnende voorbeelden, zoals dat van Juan in Arganda del Rey, een 64-jarige weduwnaar en gepensioneerde met medische problemen, die samenwoont met zijn 46-jarige zoon en zijn 5, 9, 17 en 19-jarige oude kleinkinderen in een huurappartement van de sociale huisvesting van de gemeente Madrid. Het openbare orgaan heeft nu een ontruimingszaak tegen hem aangespannen terwijl hij er 33 jaar heeft gewoond.
Elk van deze families heeft tijdens de huidige pandemie minstens één brief ontvangen met een uitzettingsmelding. Dit veroorzakt angst, verdriet en grote onzekerheid tijdens het proces dat hen mogelijk dakloos maakt.
Het Koninklijk wetsdecreet 37/2020 met dringende maatregelen om kwetsbare situaties het hoofd te bieden, is een gerechtelijke bescherming die de getroffenen actief moeten aanvragen, geen ambtelijke maatregel die uitzettingen stopzet tot 9 augustus, de einddatum van de laatste uitbreiding van het decreet.
Desalniettemin zijn de processen en acties van de gerechtelijke commissies met de pandemie niet gestopt. Huiseigenaren of woningbouwbedrijven stopten ook niet met huuropzeggingen. Sinds april 2020 en tot en met 31 maart van dit jaar hebben rechtbanken 22.111 kennisgevingen verzonden waarin personen op de hoogte zijn gesteld van de datum van de volgende uitzetting.
Gas, water en licht
Naast de stopzetting van huisuitzettingen bij huurachterstand voor kwetsbare gezinnen, besliste de regering enkele weken na het afkondigen van de alarmtoestand, als onderdeel van het zogenaamde “sociale schild”, de garantie van basisvoorzieningen: gas, water en elektriciteit.
Deze bescherming werd op eenvoudige wijze verwoord: de consument kan elk document gebruiken, bijvoorbeeld een ontvangstbewijs dat het adres bewijst, om ervan te profiteren. De bescherming van kwetsbare gezinnen op het gebied van huisvesting dwingt hen echter om een reeks obstakels in de rechtbanken te doorstaan.
Ingewikkelde procedures vergroten ‘weerloosheid’
Om van het decreet gebruik te kunnen maken, moeten de families bij elke stap de gerechtelijke terminologie overnemen en in beroep gaan of smeken om de bescherming van de instellingen. “De weerloosheid van de gezinnen is totaal”, zegt María, van de Obra Social de Tetuán, in Madrid. “Er zijn openbare verdedigers die niet weten dat er een buitengewoon decreet is in een pandemie, dat moeten we ze vertellen.”
De regio Aragon is een van de drie regio’s, samen met Galicië en Baskenland, waar het aantal uitzettingen dit kwartaal is verminderd. “We kunnen ervan uitgaan dat de rechtbank zijn deel heeft gedaan”, legt Ricardo Arnedo van de Zaragoza Huurdersbond uit. Wel laakt hij het feit dat: “De tekst in het decreet de administraties verplicht om financieel kwetsbare gzinnen te verzekeren van behoorlijke huisvesting ter alternatief. In al die maanden is dat in geen geval gedaan
Volgens Arnedo is gebrek aan sociale volkshuisvesting geen excuus, “omdat het decreet niet zegt dat het een om sociale woningbouw moet gaan. Er moet gewoon voor een waardig alternatief worden gezorgd”.
Het gemiddelde voor de Europese Unie volgens het Observatorium Vivienda y Suelo is 4 sociale woningen voor elke 100 inwoners, terwijl Spanje 1 woning heeft voor elke 100 inwoners, waarmee het land op positie 17 op de lijst staat. De ranglijst wordt aangevoerd door Nederland, met meer dan 12 sociale woningen per 100 inwoners, gevolgd door Oostenrijk, met 10% sociale woningen, Denemarken (9,5%), Zweden (8%) en Frankrijk, dat onder de 7,5% blijft .