Judith Goeree
De populatie wilde konijnen in Spanje loopt hard terug. Het Europese project LIFE Iberconejo heeft de situatie voor het eerst grootschalig in kaart gebracht. De gevolgen voor de natuur zijn zorgelijk, want het konijn speelt een sleutelrol in het ecosysteem van het Iberisch Schiereiland.
Grote daling konijnenpopulatie in bossen
Tussen 2009 en 2022 is het aantal konijnen in de Spaanse bossen en bergen met ruim de helft afgenomen. In landbouwgebieden ging het iets minder hard achteruit. Daar is de daling gemiddeld zo’n 10 procent. Op sommige plekken is het aantal konijnen zelfs toegenomen, vooral in laag gelegen gebieden die veel open ruimte, voedsel en weinig natuurlijke vijanden bieden. Door het verdwijnen van roofdieren, het gebruik van irrigatie en de aanleg van gewassen zoals granen, vinden konijnen daar alles wat ze nodig hebben om zich snel voort te planten.
Mozaïeklandschap verdwijnt
Een van de oorzaken van de teruglopende wilde konijnenpopulatie is het verdwijnen van het traditionele mozaïeklandschap. Een afwisselend landschap van struiken, akkers, graslanden en bos zorgt namelijk voor broodnodige diversiteit en variatie. Het is de perfecte omgeving voor konijnen, omdat ze er voedsel en beschutting vinden. Door de aanleg van grote monoculturen, verstedelijking en het leeglopen van het platteland, verdwijnen de traditionele landschappen echter razendsnel. Daar komt bij dat ook de verspreiding van ziektes zorgt dat voor een sterke afname van de populatie.
Gevolgen voor andere dieren
Wilde konijnen mogen voor velen een schattige verschijning op het platteland zijn, voor veel boeren zijn ze ware plaaggeesten die de oogst aanvreten. Toch zijn konijnen buitengewoon belangrijk in de voedselketen. Ze vormen het hoofdvoedsel voor tientallen roofdieren, waaronder de zeldzame Iberische lynx en de Spaanse keizerarend. Als het konijn verdwijnt, krijgen ook deze soorten het zwaar.
Grote regionale verschillen
Opvallend is dat er grote verschillen zijn tussen de Spaanse regio’s. In sommige landbouwgebieden is er zelf sprake van overlast. Daar vreten de konijnen akkers leeg en brengen ze schade toe aan gewassen. Volgens schattingen gaat het inmiddels om 800.000 hectare aan getroffen landbouwgrond, vooral in de regio’s Aragón en Madrid.
Tegelijkertijd zijn er natuurgebieden, bossen en bergen waar de populatie juist fors afneemt. Zo melden onderzoekers dat de wilde konijnen in onder andere de Sierra Morena en delen van Extremadura vrijwel zijn verdwenen. Beide regio’s waren ooit belangrijke leefgebieden voor het dier.
Hoe kunnen populaties herstellen?
De onderzoekers van het LIFE Iberconejo-project pleiten voor maatwerk bij het beheer van de wilde konijnen in Spanje. Door gericht te monitoren op het hele Iberisch Schiereiland kan de organisatie precies zien waar het slecht gaat met de konijnen en waar er juist te veel zijn. Zo kan er per regio een passende aanpak worden toegepast: bescherming in gebieden waar het dier dreigt te verdwijnen, en beheer of bestrijding op plekken waar het konijn schade veroorzaakt aan de landbouw.
Om dat goed te organiseren, wordt er een coördinatiecomité opgericht: het European Rabbit Iberian Coordination Committee (ERICC). Dit comité gaat vanaf 2025 de vinger aan de pols houden, samen met onder andere het WWF, jachtverenigingen en landbouworganisaties. Daarnaast is er een speciale app ontwikkeld waarmee meer dan 300 boswachters, boeren en vrijwilligers gegevens verzamelen over de aantallen en gezondheid van konijnen in hun omgeving.
Met deze combinatie van technologie, lokale kennis en samenwerking is er hoop op herstel van het evenwicht in het landschap en het ecosysteem op het Iberisch Schiereiland.
Ook andere dierenpopulaties staan onder druk
Het probleem in Spanje beperkt zich overigens niet alleen tot konijnen. Ook andere soorten, zoals de huismus en de veldleeuwerik, verdwijnen langzaam uit het Spaanse landschap. Door intensieve landbouw, klimaatverandering en het verlies van gevarieerde leefomgevingen staat de biodiversiteit overal onder druk.
De scherpe daling van het aantal wilde konijnen is dus geen op zichzelf staand verschijnsel, maar een teken aan de wand. Het laat zien hoe kwetsbaar natuurlijke systemen zijn wanneer het landschap en de omstandigheden veranderen en het evenwicht verdwijnt.
Reuzenhaai zwemt langs kust van Marbella en verrast bootpassagiers