Else Beekman
In het hart van de Spaanse hoofdstad ligt het heetste plein van Spanje. Althans, volgens veel omwonenden. Het is groot en biedt nergens schaduw. Daarom is de Puerta del Sol deze zomer opnieuw onderwerp van veel discussie. Inwoners en bezoekers vragen zich af waarom er geen bomen worden geplant om schaduw te bieden tegen de verzengdende hitte die de stad in deze maanden van het jaar regelmatig teistert.
Nu hittegolven steeds frequenter en ook heviger worden, zoeken mensen naar oplossingen om eraan te ontsnappen. Een duurzame optie is om meer bomen te planten in stedelijke omgevingen. Onlangs toonde onderzoek van de TU Delft nog aan dat bomen een van de meest effectieve én duurzame maatregelen zijn om steden klimaatbestendiger te maken. Op warme dagen kunnen bomen de gevoelstemperatuur in steden tot wel 10 tot 15 graden lager maken in de directe omgeving. Dat koelende effect komt niet alleen door schaduw, maar ook doordat bomen via verdamping (transpiratie) warmte aan de lucht onttrekken. Vergeleken met kunstmatige zonwering, zoals schermen of luifels, bieden bomen een veel grotere en constantere temperatuurdaling.
“Een boom is een soort natuurlijke airco. Hij filtert fijnstof, geeft verkoeling en draagt bij aan een prettiger leefklimaat.”
Nulpunt Puerta del Sol
De Puerta del Sol ligt niet alleen in het hart van Madrid, maar is het nulpunt van heel Spanje: vanaf hier begint de kilometertelling naar alle andere plaatsen in het land. Iedereen kent ook de klok van het Casa de Correos, waar op oudejaarsavond het aftellen tot het nieuwe jaar plaatsvindt en de traditionele 12 druiven worden gegeten bij de 12 laatste klokslagen. Het plein wordt officieel beschermd als Bien de Interés Cultural (BIC), ofwel cultureel erfgoed van de hoogste categorie.
Omvangrijke vernieuwing
In het voorjaar van 2023 werd nog een grote vernieuwing van de Puerta del Sol in Madrid voltooid na bijna twee jaar durende werkzaamheden. Het project had vooral tot doel om het plein te herinrichten tot voetgangersgebied. De bestrating werd vernieuwd, de ruimte vergroot en de toegang tot het openbaar vervoer werd verbeterd. Na de opening in maart 2023 werd de nieuwe indeling, met veel open ruimte en weinig schaduw, direct onderwerp van debat.
Make-over voor meest iconische plein van Spanje
Bescherming van historisch erfgoed
De beschermde status als historisch erfgoed betekent dat vrijwel elke ingreep aan Puerta del Sol aan strenge voorwaarden moet voldoen. De granieten bestrating en ondergrondse constructies zijn beschermd en mogen niet worden aangetast. De gemeentelijke verantwoordelijke voor openbare werken, Paloma García Romero, benadrukte dat zelfs de kleinste details, zoals de bevestiging van schroeven, uitgebreid zijn gecontroleerd door de Commissie van Patrimonium. “Niet één boom kan hier worden geplant zonder de historische waarde van de plek in gevaar te brengen,” aldus García Romero in Infobae.
Technische beperkingen onder de Puerta del Sol
Een andere reden waarom bomen onmogelijk zijn op de Puerta del Sol, is de dikke betonplaat direct onder de bestrating. Deze constructie ligt op slechts twintig centimeter diepte en bedekt het hele plein. Daaronder bevinden zich belangrijke voorzieningen en toegangen tot het openbaar vervoer. Elke poging om een boom te planten zou dus grote delen van de ondergrondse infrastructuur verstoren.
Daarom koos de gemeente voor een alternatief: grote, beige zonneschermen die aan stevige masten zijn bevestigd. Deze oplossing is demontabel en vereist geen diepe fundering.
Kosten en kritiek op de zonneschermen
De plaatsing van de zonneschermen heeft tot kritiek geleid. De oppositiepartijen vinden de investering van bijna anderhalf miljoen euro buitensporig. Bovendien betwijfelen zij of de schermen voldoende verkoeling bieden. Rita Maestre van Más Madrid noemde het project “een dure en gebrekkige oplossing.”
Toch benadrukt het stadsbestuur dat dit de enige manier is om binnen de regels van erfgoedbescherming toch enige schaduw te creëren. De schermen zijn bestand tegen harde wind en kunnen weer worden verwijderd als dat nodig is.
Een oplossing zonder bomen
Voorlopig blijft de Puerta del Sol dus grotendeels een open, zonovergoten en in de zomer vooral zinderende vlakte. De gemeente zegt dat de huidige voorziening een tijdelijk antwoord is op de hitteproblemen. Hoewel velen liever bomen zien, is dat door de combinatie van erfgoedstatus, technische beperkingen en veiligheidseisen simpelweg niet mogelijk.
Meer bomen in steden zouden veel hitte-doden kunnen voorkomen