Volgens de Stichting Aquae staat Spanje op de achtste plek van landen met de grootste watervoetafdruk (productie en consumptie) en bezet de tweede plaats in de Europese ranglijst. De jaarlijkse HH (de menselijke impact op de wereldwijde zoetwaterbronnen van Spanje ligt op 2,5 miljoen liter per persoon per jaar. Op Wereldwaterdag wordt gevraagd om bewuster met water om te springen.
Waterbeleid Spanje
De groei van het aantal illegale putten en illegale irrigatie van landbouwgrond, het gebrek aan controle bij lozingen van verontreinigende stoffen of de aanleg van bovenmatige infrastructuren zoals reservoirs en overhevelingssystemen blijven een constante factor in Spanje. Het waterbeleid van de autoriteiten raakt zo steeds verder van het motto ‘laat niemand achter’ verwijderd.
Greenpeace klaagt al jaren de ongelijke toegang tot water in Spanje aan. Deze ongelijkheid beïnvloedt op negatieve wijze zowel inwoners van het land als waterrijke ecosystemen. De oppervlaktewatervoorraad lag op 19 maart op 58,57 procent (32.845 kubieke hectometer) Dat is hetzelfde niveau als in 2017, het jaar waarin de laatste grote droogte plaatsvond.
Ondanks dat 75 procent van het Spaanse grondgebied vatbaar is voor woestijnvorming is het waterverbruik middels illegale putten en illegale boringen naar water toegenomen tot ruim één miljoen, zo blijkt uit gegevens van het Spaanse ministerie voor Milieu uit 2017.
Andere kant opkijken
‘Dit gegeven lijkt overheden en betrokken instanties weinig te kunnen schelen. Zij blijven de andere kant opkijken zonder te voldoen aan de regels op dit vlak. Die regels verplichten hen controles uit te oefenen, sancties op te leggen en illegale putten te sluiten’, zegt Julio Barea, verantwoordelijke voor de campagne ‘Water’ van Greenpeace.
‘Alleen al de economische schade die deze illegale onttrekkingen veroorzaken in de waterreserves zijn goed voor minstens 15 miljoen euro aan schade aan natuurlijk erfgoed ofwel het publieke hydraulische domein’, zo blijkt uit een eerder onderzoek van de milieuorganisatie.
Greenpeace waarschuwde in het rapport ‘La trama del agua en la cuenca del Segura, diez años despues’ (het waterplan van het Segura-bekken, tien jaar later): ‘Dit bedrag kan met meerdere duizenden euro’s toenemen als er bij de berekening rekening wordt gehouden met de miljoen illegale putten. Bovendien staan overheden al jaren het gebruik van illegaal water voor irrigatie van duizenden hectares oogluikend toe, waardoor rivieren en ondergrondse waterbronnen opdrogen. Het zijn handelingen die enkel ten goede komen van grote landbouwcorporaties’.
Goed nieuws
Toch is er ook goed nieuws te melden op het gebied van waterbeheer in Spanje. Onlangs annuleerde het Spaanse hooggerechtshof gedeeltelijk het Plan Hidrológico del Tajo en gaf in haar uitspraak meer prioriteit aan de waarde van de rivier en bijbehorende ecosystemen voor de samenleving, dan het gebruik van het water ervan voor andere doeleinden. Dat was een stap vooruit richting een goed beheer van de waterbronnen.
Sinds de overheveling van water uit de rivier Tajo naar de rivier Segura een feit werd en het water van zijrivieren bij de monding van de Tajo werd opgepot, is de rivier volgens Greenpeace alleen maar verslechterd. De milieuorganisatie toonde in 2017 al aan dat de overheveling na drie jaar tijd al gesloten kon worden zonder schadelijke gevolgen voor het Segura-bekken. ‘Een plan dat, na de uitspraak van het Hooggerechtshof, in overweging genomen zou moeten worden’, volgens Barea.
Desondanks wil de regering een nieuwe overheveling in gang zetten. Ditmaal vanaf het bekken van de Tinto-Odiel-Piedras in Doñana, die zou dienen om de meer dan 1.000 illegale bronnen die in het gebied bestaan te vervangen die ervoor zorgen dat het nationale park langzaam opdroogt.
Stuwmeren
Spanje is het land met het grootste aantal stuwmeren van de Europese Unie (1.225) en het vijfde op mondiaal niveau, zo meldde het ministerie van Ecologische Transitie onlangs. Dit leidt ertoe dat praktisch alle rivieren en kanalen gesegmenteerd en kunstmatig zijn. Ondanks de noodzaak om veel van deze kunstmatige barrières in rivieren en kanalen te verwijderen, blijven er nieuwe projecten bijkomen om bestaande stuwmeren uit te breiden of nieuwe te bouwen (Yesa, Biscarrués of Alcolea zijn enkele daarvan). Dat heeft een enorme impact op sociaal vlak en op milieugebied en heeft slechts de bedrijven die de stuwmeren aanleggen als begunstigden.
Het slechte waterbeheer heeft volgens Greenpeace niet alleen invloed op de hoeveelheid water, maar ook op de kwaliteit ervan. Europa heeft Spanje in dit opzicht al verschillende keren sancties opgelegd vanwege waterlosing zonder het water eerst te zuiveren.
De kwaliteit van het water in Spanje wordt het meest beïnvloed door de afvalwaterverontreiniging. Grondwater is het meest kwetsbaar. Op dit moment zou 44 procent van het grondwater in Spanje van slechte kwaliteit zijn wat hoeveelheid betreft en ook op chemisch vlak, zo blijkt uit gegevens van het Instituut voor Geologie en Mijnbouw (IGME). Als hier geen maatregelen worden genomen, wordt dit probleem alleen maar erger, waardoor de ondergrondse watervoorraden in de nabije toekomst ernstig gevaar zullen lopen.
Ondanks dat de Verenigde Naties het recht op water als universeel grondrecht heeft vastgelegd, vormt water veelal een handel die wordt beheerst door bedrijven en grote corporaties. In Spanje is 52 procent van de gemeentelijke watervoorziening in particuliere handen en die tendens neemt alleen maar toe. ‘Het waterbeheer zou op staatsniveau geregeld moeten worden aangezien het gaat om een basisvoorziening’, concludeert Barea.