De boete bedraagt nu 53,4 miljoen euro. Het is de hoogste boete in de Europese Unie die Spanje heeft gekregen sinds het land toetrad tot de landengemeenschap. Bovendien blijft de boete met 10 miljoen euro per semester goeien, zolang de problemen in alle door Brussel aan de kaak gestelde gebieden niet zijn opgelost.
Toen het Europese Hof van Justitie in juli 2018 het vonnis uitvaardigde, presenteerde het ministerie van de Ecologische Transitie een kalender waarin 2023 werd vastgesteld als het jaar waarop de zuiveringsinstallaties van de negen getroffen stedelijke agglomeraties gereed zouden zijn. De planning voor alle uit te voeren en volledig operationele werken richt zich nu op 2024 of 2025, aldus het ministerie. Op dit moment kan alleen de zuiveringsinstallatie Tarifa (Cádiz) worden opgestart, dat het afvalwater van 20.000 inwoners behandelt. De rest van de verbeterwerkzaamheden lopen spaak in eindeloze procedures, executies en start-ups, terwijl de Europese boete blijft groeien. Het gaat om de zuiveringsinstallaties in de gebieden Matalascañas (Huelva), Alhaurín el Grande (Málaga), Isla Cristina (Huelva), Coín (Málaga), Barbate (Cádiz), Nerja (Málaga), Gijón Este en Valle de Güímar (Santa Cruz de Tenerife).
Lees ook: Slechte waterzuivering grootste probleem voor Spaanse stranden
Het begin van de sanctie dateert van 31 december 2000, de datum waarop alle stedelijke gebieden van meer dan 15.000 inwoners van de Europese Unie hun wateren volgens een richtlijn goed moesten zuiveren. 21 jaar geleden was niet-naleving daarvan de norm in Spanje. Stukje bij beetje, en waarschuwing na waarschuwing van de Europese Commissie, werd het aantal gebieden zonder waterzuivering verminderd.
Meer dan twee decennia later is de waterzuivering van deze acht gebieden met meer dan 15.000 inwoners nog steeds ondermaats. En die situatie tast nog steeds de goede toestand van de rivieren en zeeën waar lozingen plaatsvinden, aan.
Lees ook: Spanje op het matje voor nalaten Europese regelgeving inzake waterzuivering
Teodoro Estrela, algemeen directeur Water van het ministerie van Ecologische Transitie, hoopt dat de zuiveringsinstallaties die twee van de grootste agglomeraties – Gijón Este en Nerja – gaan bedienen in het eerste kwartaal van 2022 klaar zijn. Als dat het geval is, wordt de sanctie per semester gehalveerd tot rond de 5 miljoen euro.
Maar alle zuiveringsinstallaties kunnen pas volledig operationeel zijn in 2024 od zelfs 2025, twee jaar later dan tot nu toe gepland. Tegen die tijd schat het ministerie dat de boete voor deze zaak meer dan 80 miljoen euro zal bedragen.
De bevoegdheden inzake waterzuivering liggen bij de lokale besturen. Maar wanneer de gemeenten of nutsverenigingen de kosten niet kunnen betalen, nemen de autonome gemeenschappen de werken meestal over. Dit is het geval in vier van de acht gevallen die getroffen zijn door deze Europese sanctie. De sancties worden betaald door de staat en de getroffen autonome gemeenschappen.
De andere vier zuiveringsinstallaties zijn van algemeen belang verklaard omdat de inbedrijfstelling van de benodigde zuiveringsinstallaties soms vertragingen oploopt vanwege de moeilijkheid om de kosten te verhalen. Sommige gemeenten beweren dat ze zelfs geen middelen hebben voor het onderhoud van de installaties.
In andere gevallen belanden problemen bij de verwerking van projecten zelfs bij de rechter. “Mensen willen geen zuiveringsinstallatie naast hun huis en zetten juridische stappen”, zegt Estrela als voorbeeld.
In ieder geval heeft het Hof van Justitie van de EU in zijn arrest van juli 2018 benadrukt dat “de interne juridische en economische moeilijkheden die Spanje” heeft aangevoerd “om zijn vertraging in de uitvoering van de werken te rechtvaardigen” het niet vrijstelt van de verplichtingen afgeleid van het recht van de Unie ”.
Uitgebreide niet-naleving
Zodra de acht zuiveringsinstallaties waarvoor Spanje in 2018 werd veroordeeld in gebruik worden genomen, zal het zuiveringsprobleem in het land geenszins zijn opgelost. Europese regelgeving bepaalt dat de 2.059 stedelijke agglomeraties van meer dan 2.000 inwoners in Spanje hun afvalwater correct moeten behandelen. Maar volgens het huidige nationale zuiveringsplan, dat afgelopen juli is goedgekeurd, voldoen 516 niet aan de Europese waterrichtlijnen, dat is 25 procent van het totaal.
Om deze reden heeft Spanje op dit moment vijf Europese dossiers open staan - en er zou er binnenkort nog een kunnen aankomen – die eveneens kunnen eindigen in sancties van miljoenen dollars als de inbreuken voortduren.
Lees ook: Andalusië betaalt hoogste boete van Spanje voor falende waterzuivering
Estrela legt uit dat de problemen zich nu concentreren op de kleinste gebieden met tussen de 2.000 en 5.000 inwoners en die niet genoeg middelen hebben om de bouw van de zuiveringsinstallaties en het onderhoud ervan aan te pakken. Het doel is dat in 2027, bijna vier decennia na de goedkeuring van de Europese zuiveringsrichtlijn, Spanje eindelijk voldoet aan wat Brussel vaststelt.
Financiering uit EU-herstelfonds?
De algemeen directeur water van het ministerie meent dat de Europese herstelfondsen een kans kunnen bieden om de zuiveringswerken te versnellen. Maar Estrela pleit voor een verandering in het model dat tot nu toe is gebruikt: dat werken van algemeen belang worden aanvaard door de staat, zelfs als dit niet binnen zijn bevoegdheid valt. De nieuwe route zou een subsidielijn openen, zodat gemeenten degenen zijn die de werken uitvoeren en het onderhoud van de waterzuiveringsinstallaties die ontbreken met deze overheidssteun met deze overheidssteun het hoofd bieden.