Na drie extreem droge jaren hebben de bossen in Catalonië de grens van hun aanpassingsvermogen bereikt. Langs de kust domineren dorre bomen het landschap.
Het is een triest gezicht, de dode bomen die het landschap markeren. Door de aanhoudende droogte beginnen de bossen in de Catalaanse gebergten langs de kust massaal te bezwijken. Nu de stuwmeren het dieptepunt van hun capaciteit (16 procent) hebben bereikt, raken superlatieven om de droogte in Catalonië te beschrijven op: historisch, catastrofaal, dramatisch… Ook de veerkracht van de bossen lijkt op te raken.
Lees ook: Bossen in Galicië 43 miljard euro waard
Terwijl de Catalaanse regering, de Generalitat, druk is met het voorbereiden van een noodplan om het watergebruik in de regio te beperken, lijkt het voor veel bomen te laat. Vooral in de bergketens langs de kust en op de heuvels in het binnenland vallen de bomen, door het gebrek aan water en de extreme hitte, letterlijk bij bosjes om.
Landschapsverandering
In het Parque de la Serralada Litoral, een van de belangrijkste bosgebieden van Barcelona, kleurden eerst alleen de naaldbomen bruin. Inmiddels sterven honderden eiken en steeneiken in het gebied.
Dit deel van de kust is dichtbevolkt. Het is goed te zien aan het landschap, dat de afgelopen decennia drastisch is veranderd. Normaalgesproken zou het gebied moeten bestaan uit bossen van kurk- en steeneiken, in combinatie met eikenbossen in de schaduwrijke gebieden langs de rivier.
In een groot deel van de streek zijn de inheemse bossen echter vervangen door monoculturen, zoals snelgroeiende naaldbomen. Hoewel deze bomen zich makkelijk aanpassen als er weinig neerslag valt, blijkt de uitdaging nu onoverkomelijk.
Plagen in het bos
Na jaren van droogte en waterstress verdorren de bossen op de bergketens langs de kust van Catalonië. De ‘bomenbegraafplaats’ zal de komende maanden alleen maar groter worden. Zelfs als het nog flink gaat regenen, zullen de gevolgen van de droogte doorwerken.
In centraal Catalonië is de situatie nog ernstiger. Volgens de Generalitat is het bosgebied dat is getroffen door de droogte gestegen van 12 procent in 2022 naar 80 procent in 2023. Daarmee dreigt het gevaar dat bosplagen zich verspreiden naar andere bosgebieden, zoals het Ebrogebied en de Prepyreneeën.
Steeds meer bossen aangetast
Deskundigen van het Creaf, centrum op het gebied van ecologisch onderzoek en bosbouw, waarschuwen al jaren voor de gezondheidstoestand van de Catalaanse bossen door de klimaatveranderingen. De droogte zal steeds meer bossen aantasten. En juist de dennenbossen worden het zwaarst getroffen.
Het Creaf geeft aan dat onder andere eiken, steeneiken en kurkeiken veel meer lijden onder droogte dan naaldboomsoorten als dennen, sparren en taxussen. Echter, als de boomtoppen van naaldbomen eenmaal bruin kleuren, kunnen de bomen als dood worden beschouwd. Zelfs als het nog weer gaat regenen. Steeneiken en eiken kunnen na een periode van droogte opnieuw uitlopen.
De Catalaanse bossen zijn voor driekwart privébezit en bestaan tegenwoordig voor meer dan de helft uit naaldbomen. Dat maakt pijnlijk duidelijk hoe ernstig de situatie is.
Een verwaarloosde sector
Op dit moment richt de Generalitat zich voornamelijk op het financieren van bosbeheer, met name het kappen van dode bomen. Daarmee wil de overheid enerzijds de verspreiding van bosplagen voorkomen en anderzijds het gevaar voor bosbranden beperken. De Catalaanse bossen behoren tot de meest bedreigde ter wereld. De gevolgen van de klimaatveranderingen leiden tot grote verliezen voor veel boseigenaren. Zij verliezen niet alleen hun bossen, maar moeten ook hoge kosten maken om het onderhoud te kunnen garanderen.
Noodplan nodig voor bossen
“Als we een bank waren geweest, hadden ze ons al lang gered,” zegt Joan, eigenaar van een van de grootste kurkbossen in Emporda. Hij benadrukt het belang van de ecosystemen in het bos. De voordelen van gezonde bossen zijn legio. Zo kunnen ze CO2 opnemen, zorgen voor biodiversiteit en een goede bodemstructuur en bovendien een goede watercyclus garanderen.
Het gebrek aan regen vormt een enorme bedreiging voor de bosgebieden. Daarom zou er ook een noodplan moeten komen voor de bosbouwsector. Er is steun nodig op het gebied van wetenschap en bewustwording en ook serieus en efficiënt beleid. Daarvoor is geld nodig, een budget dat in overeenstemming is met het feit dat 65 procent van het Catalaanse grondgebied bebost is. Bossen die in grote mate het landschap en de gezondheid van Catalonië bepalen.
Lees ook: De mooiste Spaanse bossen voor een winterwandeling