Achter gesloten deuren in hotels in steden als Stockholm, Parijs, Geneve en New York vindt een serie van processen plaats. Tijdens een van die arbitragehoorzittingen is het gelijk gegeven aan een groep bedrijven die groots investeerden in de Spaanse zonne-energiesector. De betrokken rechters zeggen competent te zijn om te beoordelen of de schadeclaims van Europese investeerders op zijn plaats zijn, terwijl Spanje wil dat deze zittingen worden gehouden bij het Europese Hof van Justitie.
Gesneden in subsidies
Vanaf 2011 is er gesneden in de subsidies die werden verstrekt aan duurzame energie-projecten. Eerst door de socialistische regering onder leiding van José Luis Rodriguez Zapatero en later door de conservatieve PP-regering van Mariano Rajoy. Waar dus eerst duurzame energie door de overheid werd gesteund, werd nu opeens 30 procent bezuinigd op subsidies aan producenten van zonne-energie. Het doel hiervan was 2,2 miljard euro in drie jaar tijd te besparen.
Groot risico
Volgens de daaropvolgende PP-regering konden de consumenten niet voor de duurzame energie opdraaien. Zodoende liepen miljoeneninvesteringen opeens groot risico. Bedrijven die zich de komende decennia zagen verzekerd van winst door de staatssteun kwamen bedrogen uit.
Andere route voor buitenlandse investeerders
Duizenden Spaanse investeringsbedrijven zijn in beroep gegaan bij het Hooggerechtshof. Deze zaken lopen nog. Maar buitenlandse bedrijven namen een andere route. In november 2011 werd de eerste internationale claim neergelegd bij de speciale commissie voor internationaal handelsrecht van de Verenigde Naties (UNCITRAL). Inmiddels zijn er 19 verzoeken voor een arbitragehoorzittingen ingediend om zo de investeringen veilig te stellen en een schadevergoeding toegewezen te krijgen.
Drie instellingen
Volgens het energiehandvest van de VN kunnen klachten worden ingediend bij drie instellingen: ICSID (International Center for Settlement of Investment Disputes), de Kamer van Koophandel Stockholm Chamber of Commerce, and UNCITRAL. Het is niet precies duidelijk om hoeveel geld het gaat, maar bronnen spreken over miljarden euro’s. Alleen al in 2014 betaalden Spaanse consumenten 6,5 miljard euro in premies voor duurzame energie.
Spaanse bedrijven versus buitenlandse
Spanje hanteert als argument voor de bezuinigingen dat die zijn doorgevoerd door een democratisch gekozen regering en dat er nog steeds een redelijke winst gehaald kan worden uit de duurzame investeringen. Bovenal zijn Spanjaarden net zo hard getroffen als buitenlandse investeerders. Buitenlandse bedrijven vinden juist dat Spanje op dit vlak niet het principe van eerlijke en gelijke behandeling toepast.
600 miljoen euro
De eerste groep van 15 investeerders in zonne-energie eist 600 miljoen euro via UNCITRAL. Omdat de meeste claims uit Europa komen, wil Spanje de zaak oplossen bij een Europese rechtbank, waar de regering meer vertrouwen in heeft. Pas als de zaken voorbij zijn – zo’n 18 maanden na nu – kunnen de details eruit bekend worden gemaakt. De besluiten die ondertussen woden genomen zijn vertrouwelijk.
Internationale erkenning
Het arbitragesysteem wordt internationaal erkend als eerlijk. Er werken juridische experts die zich het niet kunnen veroorloven hun prestige op het spel te zetten door het doen van vooringenomen uitspraken. Er is echter geen jurisprudentie. Zo kan het voor gaan komen dat Spanje de ene zaak wint en de andere verliest.