De krant El Diario haalt Juan Manuel aan. Een immigrant uit Galicië die al sinds de jaren 70 in Catalonië woont. In Montgat (Barcelona) ging hij elke dag direct na zonsopgang wandelen op het strand. Maar dat kan niet meer, want de zee heeft het zand opgeslokt. De golven komen regelmatig al tot aan de treinrails. Sommige routes zijn levensgevaarlijk als het stormt.
500 meter over van twee kilometer strand
Vroeger had Montgat twee kilometer aan stranden. Hiervan is nu nog maar 500 meter over. Dit lot treft niet alleen deze gemeente. Het probleem raakt vele andere gemeenten langs de Catalaanse kust. Die zijn hun badzone kwijtgeraakt of zagen de oppervlakte ervan verdwijnen. Gegevens van de Barcelona Metropolitan Area (AMB) wijzen erop dat het huidige seizoen van start is gegaan met 15% minder zand.
20% Blijvend zandverlies van 2014 tot 2017
Deze situatie is al sinds 2014 aan de gang. Vanaf dat jaar kwamen stormen frequenter voor en werden ook heviger. Bovendien begonnen de stromingen en getijden te veranderen. Dat richtte verwoestingen aan op stranden die tot dan toe intact waren gebleven. Het blijvende zandverlies van 2014 tot 2017 was 20%.
Strandtoegangen afgesloten
Veel zand ging ook verloren op het strand van Badalona. Sommige strandtoegangen zijn daarom afgesloten. Het noopt de getroffen gemeenten ertoe buitengewone maatregelen te vragen aan het ministerie van Ecologische Transitie, verantwoordelijk voor het overbrengen van zand naar de meest getroffen stranden. Deze acties werden stopgezet omdat ze als ‘onredelijke kosten’ werden beschouwd nadat er sinds 2014 170 miljoen euro was geïnvesteerd om 600.000 kubieke meter zand aan te vullen.
Bekijk ook: Complete stranden in Barcelona en Maresme verdwenen na noodweer
De prijs per kubieke meter zand is zes euro. Jaarlijks gaat er zo’n 30.000 kubieke meter zand verloren. Dat betekent dat de zee de afgelopen tien jaar al meer dan 1.5 miljard euro heeft opgeslokt.
Dat zijn niet alleen economische verliezen. Het transport van zand wordt om milieuredenen ook afgeraden. “Het is de meest geaccepteerde oplossing sinds de jaren tachtig, maar er zijn belangrijke problemen. Als je het zand uit de verzonken zone verwijdert, is de impact op het ecosysteem onomkeerbaar”, legt Joan Vilaplana uit. Hij is directeur van het georisk-observatorium van de Col·legi de Geolegs de Catalunya.
Bekijk ook: Hoe klimaatverandering het toerisme in Spanje zal beïnvloeden
Een andere optie is om zand te gebruiken van stranden met een overschot. Maar ook deze oplossing is niet goed. “Aanvullen op een regressieve kust heeft geen zin. Zeker omdat bij het verwijderen van de aarde het verlies groter is dan de bijdrage”, legt Daniel Palacios uit, hoofd van de AMB strandservice. Volgens hem gaat 150 kubieke meter aan zand verloren voor elke 100 kubieke meter die wordt toegevoegd.
Achteruitgang van de stranden is onvermijdelijk
Volgens experts is de achteruitgang van de stranden onvermijdelijk. Voor het grootste deel is het te wijten aan het feit “dat we de kust erg slecht hebben verstedelijkt en de zee nu terugpakt wat haar eigendom is”, zegt Vilaplana. De bouw van huizen, jachthavens, promenades, kunstmatige stranden of spoorlijnen vond door de jaren heen plaats “zonder rekening te houden met de dynamiek van de kust”. “Veel zaken zijn gebouwd waar voorheen een strand was en er is een strand gemaakt waar voorheen zee was”, vat Palacios samen.
Kunstmatige barrières tegen noodweer voldoen minder
Dat betekent niet alleen dat de zee terrein terugwint. Ook dat door de structuur van de kust te veranderen de elementen die tegen stormen beschermen zijn verwijderd. In plaats van de natuurlijke barrières die er waren, zijn er andere kunstmatig gebouwd. Dat is eerder schadelijk dan nuttig. Een voorbeeld zijn steigers of muren van cement. “Als een golf op een natuurlijk strand komt, verdwijnt de energie in het zand. Maar als we barrières bouwen, wordt de schokenergie geconcentreerd. Die zorgt ervoor dat de golf meer land richting zee voert”, aldus Vilaplana.
“We moeten de kustlijn van top tot teen heroverwegen”
Vooral in Montgat gebeurt dit. Naast de golfbrekers is ook een spoorlijn gebouwd vlak langs de kust. De zee komt echter al jaren gevaarlijk dicht bij de sporen. Daarom worden er meer muren gebouwd. Volgens Daniel Palacios — hoofd van de WBA strandservice vererger je daarmee het probleem. “We moeten de kustlijn van top tot teen heroverwegen. We moeten wegen, promenades en huizen verplaatsen, want er zijn veel gebieden die over vijftig jaar onder water komen te staan”.
Vilaplana baseert zijn voorspelling op die van het IPCC-klimaatrapport. Hierin wordt rekening gehouden met het verloop van de tempertuurstijging.
Barcelona heeft strand nodig
In Barcelona zou de mogelijke stijging van de zeespiegel het meest merkbaar. De meeste van de stranden in de stad zijn kunstmatig en werden aangelegd vóór de Olympische Spelen. Een gebied werd hervormd dat het contact met de zee verhinderde. Aitor Rumín is hoofd van de dienst Beach Operational Management van de gemeenteraad van Barcelona. Hij legt uit dat het resultaat hiervan is dat de stranden die een grote aantrekkingskracht hebben op toeristen, onhoudbaar zijn. Het zandbeheersysteem van de stad kost 60.000 euro per jaar. Elk seizoen blijven ze min of meer stabiel, maar zodra er noodweer is met hoge golven worden ze (deels) opgeslokt.
Volgens Rumin is het duidelijk dat Barcelona een strand moet hebben. Om het strand niet te verliezen, bestudeert het stadsbestuur daarom andere “zachte” maatregelen om de promenades te herinrichten en te garanderen dat het zand blijft waar het is.
Oorzaken ook in het binnenland
Maar voor de geoloog Josep Vilaplana zijn deze oplossingen niet genoeg. “Om de kustlijn te redden hoeven we niet alleen naar de zee te kijken”, stelt hij. Volgens deze wetenschapper ligt een groot deel van de oorzaken van het gebrek aan zand in het binnenland. “Wat het mogelijk maakt dat er stranden zijn, zijn natuurlijke factoren zoals rivieren. En als we op de rivierbeddingen bouwen, voegen ze geen sediment toe aan de zee”, aldus Vilaplana.