Als gevolg hiervan werd de euro veel te duur voor een land als Spanje maar tegelijkertijd te goedkoop voor een land als Duitsland. De euro dus niet “one-size-fits-all” maar “one-size-fits-none”!
In 2008 barstte een crisis los, die met de huidige eenheidseuro niet oplosbaar schijnt. Ondanks dat nog altijd 60% van de bevolking meent dat de euro moet blijven, staat het voortbestaan daarvan op het spel. Tenzij men over het Nederlandse “Matheo Plan” voor de euro gaat nadenken.
Volgens prof. dr. Hans-Werner Sinn, president van het internationaal gezaghebbende Duitse Ifo-Instituut, verkeert de euro-zone in “een mega-crisis”. In een recent radio-interview legde hij nog eens uit dat de voor ieder land zelfde (eenheids)euro het onmogelijk maakt de ontstane onderlinge economische krachtsverschillen te corrigeren. Voor de invoering van de euro kon dat op een eenvoudige wijze en met één klap door aanpassing van de wisselkoers van de nationale ten opzichte van andere nationale munten. Zo werd de voormalige Spaanse peseta toen zo nu en dan gedevalueerd ten opzichte van de voormalige Duitse mark en Nederlandse gulden.
“Geen geneesmiddelen maar pijnstillers”
Prof. Sinn doet verder uit de doeken, dat de artikelen 123 en 125 over de euro in het Verdrag van Maastricht (de zogenoemde “no-bail-out” bepalingen) verbieden dat het ene euroland zou mogen instaan voor de schulden van een ander euroland of dat de Europese Centrale Bank (ECB) dat doet. Deze verdragsrechtelijke (juridische) verboden worden desalniettemin vanaf 2010 door de Europese politieke leiders met de diverse Europese noodfondsen en ook door de ECB-interventies met voeten getreden. Reddingsmiddelen die men als ‘oplossing’ aandraagt zijn volgens hem maar pijnstillers, geen geneesmiddelen. Men zal allerwege een pas terug moeten maken, om de realiteit weer terug te vinden. Daarna kan Europa op termijn weer voorwaarts gaan.
“Er is in de euro-zone sprake van een catastrofe”, aldus prof. Sinn, “landen aan wie de euro als heel voordelig werd verkocht, leefden er jarenlang mee boven hun stand. Ze verhoogden lonen in geen verhouding tot de toename van hun productiviteit. Tekorten werden met buitenlandse kredieten afgedekt. Tot de crisis in 2007 kwam en niemand meer wilde bijspringen. Toen pas bleek wat er werkelijk in die landen aan de hand was. Door een bovenmatige groei van de lonen en een achterblijvende economische ontwikkeling waren zij hun concurrentiepositie kwijt geraakt”.
Mr. ing. André ten Dam
Die bui had de Nederlander Mr. ing. André ten Dam (foto), jurist en bedrijfskundig ingenieur in Rijswijk, jaren tevoren al zien hangen. Hij was ook één van eersten die vragen stelde over de gang van zaken bij de invoering van de euro, en degene die deze problematiek eens goed onder de loep nam. Eerst over de te lage wisselkoers van de gulden voor de euro en de gevolgen daarvan en vervolgens over de consequenties van de euro als de ene munt voor zoveel verschillende eurolanden en met name voor de Zuid Europese landen die de euro-kar nog niet konden trekken.
“Het was eerst nog niet zo zeer de komst van de euro maar vooral de economisch onjuiste en voor Nederland nadelige euro-conversiekoers van de Nederlandse gulden. Dat heeft de Nederlandse koopkracht vanaf 1999 structureel met ongeveer 12% aangetast. In een paar jaar tijd werden de Nederlanders met forse prijsstijgingen geconfronteerd die ver uitstegen boven de ontwikkeling van de inkomens en vermogens. Het Nederlandse bruto binnenlandsprodukt (bbp) blijkt daardoor met structureel ruim 10% te zijn aangetast”, aldus Ten Dam.
Euro-sceptici
Toen onderzoeksjournalist Marcel van Silfhout op 26 mei 2005 in VARA’s “Zembla” zijn onderzoek over “euro effecten” onder de titel “Eurobedrog” openbaar maakte, was Ten Dam reeds in beeld gekomen als een “euro-skepticus”. Er waren meer skeptici, ook in andere landen. Zij hadden gezien, dat sommige landen nog lang niet toe waren aan de euro, maar desondanks om politieke redenen tot de eurozone waren toegelaten. Volgens hen een voorbode van naderend onheil. Hun waarschuwingen werden door regeringen en centrale banken als onbetekenend van tafel geveegd en onder de mat gekeerd. Tot eind 2009, toen de huidige eurocrisis echt grote vormen begon aan te nemen.
In gesprekken met de redactie van “InSpanje.nl” laat Mr. ten Dam weten dat precies is gebeurd wat volgens gangbare economische beginselen het gevolg is, wanneer op een te pril ogenblik de volkseconomie van een economisch zwakker land middels een gemeenschapsmunt wordt vastgeketend aan die van een economisch sterker land. Veel hangt immers af van de algehele toestand van zo’n economie, de houdbaarheid van een vaste wisselkoers van de landsmunt bij overgang op de euro en de geldende internationale rentestand.
“De Duitse economie ontwikkelt zich traditioneel nu eenmaal sterker dan die van Spanje en Frankrijk. Sinds de invoering van de euro (1999) is daardoor de verhouding in concurrentiekracht tussen beide landen en Duitsland scheefgetrokken. Het gevolg hiervan is dat bijvoorbeeld de Spaanse en Franse economie achterop zijn geraakt, terwijl oververhitting nu begint toe te slaan op die van Duitsland. Maar ook de Nederlandse economie ontwikkelt zich door zijn andere karakter, zoals we hebben kunnen zien, verschillend van de Duitse. Hieruit volgt dat Spanje en Frankrijk een andere wisselkoers en een ander rentebeleid nodig hebben dan Nederland en Duitsland En ook dat Nederland nu een andere (lagere) rente behoeft dan Duitsland. Maar met de huidige eenheidseuro is dat allemaal uitgesloten.” aldus André ten Dam.
The Matheo Solution
Waar deskundigen elkaar graag in de haren zitten over te volgen oplossingen, sloeg Ten Dam aan het denken en formuleerde hierop zijn oplossing: “The Matheo Solution (TMS)”. Dit plan trekt al sinds 2011 grote aandacht, niet alleen door de opvallende naam, maar vooral door de inhoud daarvan. Dit plan is genoemd naar zijn zoon Matheo, die geboren werd ten tijde dat de grote crisis in 2010 voor het publiek gestalte kreeg en Ten Dam zijn oplossing daarvoor bedacht.
“Hetgeen dat ik toentertijd zocht was een constructie waarbij de voordelen van de huidige euro behouden konden blijven terwijl de nadelen daarvan geëlimineerd moesten worden. Met andere woorden, de noodzakelijke “flexibiliteit” van het te herintroduceren nationaal gericht monetair beleid moest geïntegreerd worden in het huidige “rigide” (en daarom desastreuze) Euro Pact”, aldus Ten Dam.
Betaalmiddel en rekeneenheid
De oplossing van Ten Dam is gebaseerd op de economische theorie van de functies van geld. Zo heeft geld niet alleen de functie van “betaalmiddel” (ruilmiddel) maar ook die van “rekeneenheid”. “Met de functie van rekeneenheid voor ons geld wordt het prijs- en loonniveau in een land bepaald ten opzichte dat niveau in andere landen. Dit geldt voor iedere munt, dus ook voor de euro”, legt Ten Dam uit. Maar tot zijn verbazing bleken deze twee functies van geld in de internationale monetaire praktijk altijd aan elkaar vastgeklonken te zijn.
Ten Dam trok ze simpelweg uit elkaar. Dat biedt dan de mogelijkheid om per euroland nationale rekeneenheden te introduceren parallel aan de rekeneenheid van de euro. Ondertussen kan de euro als het énig wettig betaalmiddel blijven voorbestaan in alle eurolanden. Deze nieuw te introduceren nationale rekeneenheden bieden dan de basis voor het noodzakelijke wisselkoers-mechanisme en een stelsel van rentedifferentiatie op nationaal vlak……binnen het Euro Pact.
Het Matheo Plan is dus in feite een innovatieve en slimme variant van het model van de euro als gemeenschapsmunt parallel aan de (te herintroduceren) nationale valuta. De wisselkoersen van tussen de nationale rekeneenheden en (de rekeneenheid van) de euro als ook de nationale rentes kunnen dan worden bepaald door de Europese Centrale Bank (ECB).
Hobbel
Het plan van Ten Dam brengt met zich mee dat spaardeposito’s omgezet moeten worden van de euro(rekeneenheid) in de nieuwe nationale rekeneenheden. Ter voorkoming van kapitaalvluchten en ook om juridische redenen dienen in de devaluerende landen de spaardeposito’s gegarandeerd te worden in euro, aldus Ten Dam. Maar dit is een initiële en dus eenmalige hobbel. En de Duitse professor Roland Vaubel heeft recent voorgerekend dat de kosten daarvan slechts een fractie zijn van de kosten van het huidige ineffectieve Europese noodfondsenbeleid.
Geen gezichtsverlies
Op deze wijze krijgt ieder land (dus zowel Spanje als Duitsland) een eerlijke en economisch juiste wisselkoers en kunnen ontstane scheefgetrokken concurrentie-verhoudingen op ieder gewenst moment -in één klap- worden rechtgetrokken. Dat terwijl de door de Europese politieke elite zo gekoesterde en aanbeden euro kan blijven voortbestaan, als énig wettig betaalmiddel en dus volledig in lijn met het Verdrag van Maastricht. Het Matheo Plan voorkomt dus “gezichtsverlies” bij de Europese politieke elite en biedt tegelijkertijd het noodzakelijke monetaire raamwerk voor economisch herstel in de eurozone. En omdat een wijziging van het EU-Verdrag daarvoor niet noodzakelijk is, kan dit plan bij wijze van spreken morgen al ingevoerd worden.
Internationaal Eurodebat
Op initiatief van prof. Hans-Werner Sinn zette het Duitse IFO-Instituut Ten Dam en diens wetenschappelijk revolutionaire Matheo Plan in 2011 internationaal op de kaart. In 2012 haalde de Duitse werkgeversorganisatie “Bundesverband Mittelständische Wirtschaft (BVMW)” Ten Dam als één van de hoofdsprekers voor een eurocrisis congres naar Berlijn. En ook de politiek, waaronder eurogroep voorzitter Jeroen Dijsselbloem, kijkt inmiddels serieus naar zijn plan. Verder is hij recent ook benaderd voor een Internationaal Eurodebat dit najaar in Nederland en is hij gepolst voor een nog te organiseren economisch congres in Spanje voor wetenschappers en politici.
En inderdaad kan een functionele ‘splitsing’ van het Euro Pact in een “flexibel” (nationale rekeneenheden naast de rekeneenheid van de euro) en “vast” gedeelte daarvan (de euro als enig wettig betaalmiddel) weleens een snelle oplossing garanderen voor de thans muurvast zittende, allerwege schadelijke toestand. Niet alleen schadelijk voor het toekomst-perspectief van de Europese economieën, maar ook, aldus Ten Dam, voor de eenheid in Europa.
Noord en Zuid
Ten Dam is met name verontrust over de polarisatie tussen de middels de noodfondsen (betalende) Noordelijke en de (ontvangende) Zuidelijke eurolanden. Een kind begrijpt dat deze situatie niet houdbaar is, aldus Ten Dam. Deze tegengestelde belangen zien we ook in de Europese Centrale Bank (ECB). “Die werd op weg gestuurd met de taak te letten op de prijsstabiliteit. Nu Duitsland tekenen vertoont van economische oververhitting, zou de ECB het rentepercentage moeten verhogen om dit af te remmen. Maar Frankrijk kan dat land binnen het bestuur van de ECB wegstemmen. Omdat het daar slechter gaat, is het, net als de handvol zwakkere, merendeels mediterrane landen, het meest gebaat bij een lage rentestand. Dit onderscheid zorgt al geruime tijd voor politieke debatten en tegenstellingen. Dat veroorzaakt onzekerheid en instabiliteit. Daarmee moet het afgelopen zijn. Dus ook daarin voorziet mijn Matheo Plan”.
‘Eenheidsworstbenadering’
“Wat ongedaan gemaakt moet worden, is het streven naar “één oplossing voor allen” (want Europa is daarvoor nu eenmaal onderling te verschillend) en naar “te ver doorgeschoten soevereiniteitsoverdracht” van nationaal naar Europees niveau,” aldus Ten Dam. “Deze eenheidsworstbenadering werkt dus niet. De one-size-fits-none euro is daar dus hét voorbeeld van. Maar denk verder ook eens aan de lachwekkende vertoning rond de spijsolie op tafels in restaurants. Zo verliest de Europese politiek zijn gezicht en geloofwaardigheid. De nationale staat bestaat nog steeds en moet juist gekoesterd worden, zoals ook verstandige Europese samenwerking en eenheid. Een algehele monetaire- en fiscale unie (de Europese Superstaat) is daarvoor niet nodig, dus zelfs ongewenst. Met het Matheo Plan kan de euro zich eindelijk ontwikkelen als een solide en duurzame, globale munteenheid, waarin ieder land en iedereen vertrouwen kan hebben.”
Schuldenproblematiek aanpakken
Maar alleen met de herintroductie van wisselkoersen en rentedifferentiatie zijn we er nog niet volgens Ten Dam. Want de schuldenproblematiek moet ook worden aangepakt. Te zwaar drukkende hoge staatsschulden zullen moeten worden teruggebracht naar een houdbaar niveau. En dat gaat vooral pijn doen bij de toch al feitelijk grotendeels insolvente Europese financiële instellingen. Volgens Ten Dam zal deze pijn vroeger of later (en dus liever vroeger want goedkoper) en links- of rechtsom toch genomen moeten worden. Daarom voorziet het Matheo Plan ook in een belastinggeldbesparend ECB-programma voor herkapitalisatie van Europese systeembanken in de derde (Europese) fase. En daarmee maakt Ten Dam met zijn Matheo Plan de cirkel rond en kan dus niet alleen de eurocrisis maar ook de schuldencrisis daadwerkelijk worden opgelost.
Gaat het “Matheo Plan” ook daadwerkelijk de euro redden? Volgens Ten Dam is dat natuurlijk een politieke beslissing. Daarom hoopt hij dat het debat over de toekomst van de euro nu eindelijk eens goed van de grond komt en in alle eerlijkheid (dus zonder taboes) breed gevoerd gaat worden, door de burgers, de media en de politiek. En met de Europese verkiezingen in mei 2014 in het verschiet ligt hier dus een uitstekende kans voor de democratie om hierbij zijn gewicht in de schaal te leggen”.
Exclusief interview: John v. Kampen met Mr. Ing. A.M ten Dam, 13 augustus 2013 in opdracht van: Redactie InSpanje © 2013 – alle rechten voorbehouden.