Het Britse medium The Guardian heeft op 23 november een artikel gepubliceerd over hoe de extreme droogte en recente overstromingen in Spanje de kwetsbaarheid van het land blootleggen, en hoe multinationals die flessenwater verkopen hier economisch voordeel uit halen.
Volgens The Guardian onderstrepen de recente overstromingen in Valencia, waarbij meer dan 200 mensen omkwamen, een paradoxaal probleem in Spanje: ondanks hevige regenval kampen veel gebieden nog steeds met watertekorten. Terwijl Valencia onder water stond, zaten talloze inwoners zonder drinkwater. De situatie was schrijnend; elektriciteit en voedselvoorzieningen vielen uit, en honderdduizenden mensen waren afhankelijk van noodleveringen van drinkwater door tankwagens of vrijwilligers met flessenwater. In enkele weken tijd werd het leidingwater voor 90% van de getroffen 850.000 inwoners weer hersteld. Desondanks adviseerden autoriteiten om dit te koken of flessenwater te gebruiken. Het drinkwater was namelijk nog steeds vervuild, deels door beschadigde rioolwaterzuiveringsinstallaties. Valencia staat daarmee op de rand van een sanitaire ramp.
Droogte en overstromingen
Voorafgaand aan deze overstromingen kampte Valencia met extreme droogte. The Guardian wijst erop dat de opeenvolging van droogte en overstromingen een direct gevolg is van klimaatverandering. Langdurige droogte leidt tot verhoogde temperaturen en vochtigheid in de lucht, wat plotselinge hevige regenval veroorzaakt. Terwijl een enorme hoeveelheid water in korte tijd valt, wordt het merendeel niet opgenomen door de uitgedroogde grond en stroomt het zo de zee in.
Boeren in Catalonië worstelen met droogte
Ook in Catalonië, slechts een paar honderd kilometer noordwaarts, hebben boeren al jaren te maken met de gevolgen van droogte. In het artikel praat The Guardian met Roser Albó Garriga, een boerin in de bergen van Catalonië. Zij verwoordt het treffend: “Deze plotselinge regenval helpt ons niet, de grond kan het water niet opnemen. Ondertussen is er nauwelijks water om onze gewassen te verbouwen of zelf te drinken.” Ondanks de nijpende situatie zijn er bedrijven in de directe omgeving die juist baat hebben bij de watercrisis doordat ze gebotteld water verkopen.
Multinationals profiteren van waterschaarste
The Guardian beschrijft dat multinationals zoals Nestlé en Danone jaarlijks miljoenen liters water uit de Spaanse grond halen om dit vervolgens als flessenwater te verkopen. In gebieden zoals Montseny, in het binnenland van Catalonië, zijn zes bottelarijen actief. Toch hebben bewoners zoals Roser en haar moeder Rosita te maken met uitgedroogde bronnen. De multinationals verkopen dit water vervolgens aan hen in flessen, wat een grote financiële last betekent. Roser heeft maandelijks 24 flessen van vijf liter nodig. Kosten: 67 euro per maand. “Er is meer water dat via vrachtwagens over de wegen wordt vervoerd dan dat er door onze beken stroomt,” aldus Rosita tegen The Guardian.
Hele dorpen afhankelijk van flessenwater
Ook in het nabijgelegen Hostalric is de situatie vergelijkbaar. Toen de droogte vorig jaar toesloeg, viel het reservoir droog en stopte de watertoevoer. Burgemeester Nil Papiol vertelt aan Britse krant dat er nu behoefte is aan een uitgebreid onderzoek naar de invloed van de wateronttrekking door bottelarijen op de waterschaarste. Het lijkt immers absurd dat mensen in hun eigen dorpen afhankelijk zijn van flessenwater terwijl multinationals even verderop grote hoeveelheden grondwater onttrekken en doorverkopen.
Reactie van de Spaanse waterindustrie
De Asociación Española de Aguas Minerales ontkent in HuffingtonPost dat de waterbottelarijen bijdragen aan de waterschaarste. Volgens de organisatie gebruikt de mineraalwaterindustrie slechts 0,03% van de totale ondergrondse waterreserves in Spanje. Nestlé benadrukt bovendien dat duurzaam waterbeheer altijd een leidend principe is geweest voor Nestlé Waters. Dit vormt de basis van hun bedrijfsmodel, evenals dat van de lokale gemeenschappen die afhankelijk zijn van gedeelde waterbronnen. Wereldwijd worden echter steeds vaker vragen gesteld over de rechten van privébedrijven om bronnen en aquifers te exploiteren. Zo worden in landen als Uruguay en Mexico protesten georganiseerd onder het motto “Het is geen droogte, het is plundering”.
Milieu-impact van flessenwater
Milieuorganisaties, waaronder Greenpeace, wijzen bovendien op een andere schaduwzijde van de industrie. Voor elke liter gebotteld water zijn vijf liter water nodig in het productieproces. Bovendien draagt het gebruik van PET-plastic, afkomstig van fossiele brandstoffen, bij aan de groeiende afvalberg. Hoewel de industrie claimt dat 89% van hun verpakkingen wordt gerecycled, blijkt uit cijfers van het ministerie van Ecologische Transitie dat slechts 60% van het totale plastic afval daadwerkelijk wordt hergebruikt. Een studie van ISGlobal uit Barcelona toont aan dat de milieukosten van gebotteld water fors zijn. De ecologische voetafdruk van flessenwater in de stad is tot 3.500 keer groter is dan die van kraanwater. Bovendien bevat gebotteld water vaak nanoplastics, die schadelijk kunnen zijn voor zowel mens als milieu.
Spanje een van grootste consumenten van flessenwater wereldwijd
Ondanks deze bevindingen blijft de Spaanse consument bereid om aanzienlijk meer te betalen voor water in een fles – gemiddeld honderd keer zoveel als voor kraanwater – waarmee de sector jaarlijks een omzet van 1,2 miljard euro draait. in 2022 werd een recordaantal van bijna 8,7 miljard liter gebotteld water geproduceerd – 4,8% meer dan het vorige hoogtepunt in 2019. Ondanks milieuwetgeving en oproepen tot het verminderen van plasticgebruik, blijft Spanje een van de grootste consumenten van gebotteld water wereldwijd.