In de afgelopen decennia staan de amandelbomen ieder jaar vroeger in bloei, soms wel bijna een maand eerder dan gebruikelijk is. Voor de kenners is de oorzaak hiervan duidelijk: het komt door de klimaatverandering die het natuurlijke proces in de bomen verstoort en dat kan desastreuze gevolgen hebben.
5 jaar bijna een maand te vroeg
De amandelboom, officiële naam Prunus dulcis, luidt in Spanje traditiegetrouw de lente in omdat het een van de eerste boomsoorten is die in bloei staan. Als de amandelbloesem de aanvang van de lente betekent, begon deze in Spanje dit jaar al op 29 januari, toen de eerste bloesem is gesignaleerd. Volgens de natuurlijke kalender is dat 9 dagen te vroeg. Ondanks storm filomena gebeurde dat vorig jaar 11 dagen te vroeg. In de periode tussen 1981 en 2022 is het tijdstip van de eerste bloesem steeds vroeger in het jaar komen te liggen. In de afgelopen 12 jaar kwam het zelfs 5 jaar voor dat de amandelbomen 22 dagen te vroeg in bloei stonden.
Over het algemeen staan de amandelbomen het eerst in bloei in het zuiden en oosten van Spanje. Op de Balearen en langs de Spaanse oostkust zou de bloesem tussen het midden en eind januari te zien moeten zijn, op de zuidelijke hoogvlakte medio februari en in het noorden van Spanje pas vanaf maart.
De aanvang van de bloei is afhankelijk van de temperatuur en de stand van de zon. In oktober sluiten de poriën om zich tegen de winter te beschermen en verkeert de boom in rust. Voor een goede ontwikkeling van de amandelen moet de boom tussen de 100 en 500 uur een temperatuur doormaken van maximaal 7 graden. Voor het normale hormonale verloop mag pas daarna de temperatuur oplopen zodat de vruchten tot maximale potentie kunnen uitgroeien.
Niet alleen amandelboom
Door de opwarming van de aarde zijn de winters in Spanje niet zelden lenteachtig: van de afgelopen 6 winters is er maar 1 echt koude winter geweest, 3 winters waren warm en 1 winter was zelfs extreem warm. Als gevolg van deze temperatuurverandering past de amandelboom zijn hormonale patroon aan.
Dat gebeurt overigens niet alleen bij de amandelboom, ook olijfbomen passen hun ritme aan de klimaatverandering aan. In de afgelopen 20 jaar is het natuurlijke ritme van deze boomsoort 20 dagen naar voren geschoven. Ook buiten Spanje is de biologische klok bij veel boomsoorten verstoord. In Japan bijvoorbeeld stonden vorig jaar de kersenbomen het vroegst in bloei van de afgelopen 1200 jaar.
Goede kwaliteit van economisch belang
Spanje is binnen de EU de grootste amandelproducent met meer dan 718 duizend hectare amandelteelt, voornamelijk in Andalusië, Castilië-La Mancha, Aragón en Catalonië. Dat de kwaliteit van de noten goed blijft is dus van groot economisch belang. De angst bestaat dat de oogsten verloren zullen gaan vanwege verlate vorst, die soms zelfs in mei nog kan optreden. Om dat te voorkomen wordt genetisch onderzoek gedaan waarmee bomen worden ontwikkeld die later tot bloei komen en zich beter kunnen aanpassen aan de veranderde klimatologische omstandigheden.