Judith Goeree
Het is de vooravond van de Semana Santa en alles wijst op de komende Goede Week. Straten zijn schoon gespoten, overal zijn verse bloemen geplant en de kerken zien er tiptop uit. Bovendien heeft het hele land vakantie, en vanuit menig bakkerij komt de geur van torrijas je tegemoet: de Semana Santa in Spanje, daar kun je niet omheen.
Maar wat betekent deze belangrijke week in de Spaanse cultuur nog voor de mensen? Zijn het werkelijk allemaal gelovige katholieken die meelopen in de processies en deelnemen aan de feestelijkheden? Of is het meer dan alleen religie en vinden ook atheïsten, agnosten en andersdenkenden betekenis in de Paasweek?
Niet alleen voor katholieken
Hoewel de Semana Santa diepgeworteld is in de katholieke Spaanse traditie, blijkt uit onderzoek dat slechts 23 procent van de Spanjaarden zichzelf als praktiserend katholiek beschouwd. Bovendien ligt in regio’s met de bekendste processies het aantal praktiserende katholieken lager dan elders. Toch noemen veel Spanjaarden zich nog steeds katholiek. In Andalusië en Castillië y Leon zegt 74 procent katholiek te zijn, tegenover 90 procent in La Rioja – enigszins verrassend, omdat het een regio is zonder grote Semana Santa-traditie.
Traditie en beleving belangrijker dan geloof
Volgens de antropoloog José Luis Alonso-Ponga is de Semana Santa een “volledig sociaal fenomeen”. Iedereen doet mee: gelovig of niet. Voor velen draait het om familie, kunst, muziek, of jeugdherinneringen.
Voor Antonia (91) uit Málaga is de Semana Santa een belangrijke week in haar geloofsleven. Een week van eerbiediging en gebed, maar ook van samenzijn met familie en vrienden. Haar kleinzoon Juan (19) vindt het vooral een gezellige tijd om met vrienden door te brengen en niet naar school te hoeven. Beiden beleven de week echter heel intens. De katholieke traditie lijkt te veranderen, maar de emotie en verbondenheid met de stad in de Paasweek blijft overeind. Dat zeggen zowel Antonia als haar kleinzoon.
LHTBI-gemeenschap speelt opvallende rol
Ook binnen de LHTBI-gemeenschap leeft Semana Santa sterk. In de documentaire Dolores, guapa laat filmmaker Jesús Pascual zien hoe homoseksuele mannen vaak een centrale rol spelen bij het aankleden van heiligenbeelden, het fijne borduurwerk van de kleden of de muziek. Toch stuit deze groep vaak op homofobie of uitsluiting binnen de Kerk. Pascual noemt de broederschappen van vroeger “clubs waar homoseksuele mannen via hun vakmanschap een plek konden veroveren”. Dat is tegenwoordig anders.
Artistieke rijkdom als trekpleister
Voor veel mensen ligt de aantrekkingskracht van de Paasweek vooral in de schoonheid. De indrukwekkende tronos, de heiligenbeelden, fraaie bloemstukken, de indringende geur van wierook… Maar ook de zware klanken en de religieuze muziek tijdens de processies maken veel indruk op mensen.
De Nederlandse Frank (63) verwoordt wat voor veel mensen geldt: “Zelfs als je niet gelooft, wordt je geraakt door de Semana Santa in Spanje. De geuren, de beelden, de muziek, maar ook de intensiteit waarmee mensen de processies beleven – het maakt indruk.”
De Semana Santa viering per dag: dit wordt er gevierd of herdacht
Religieus of niet: Semana Santa is van iedereen
Ondanks pogingen van ultraconservatieven om Semana Santa te claimen als exclusief religieus erfgoed, leeft het feest vooral onder gewone mensen. De kracht zit in de beleving, traditie, kunst, en de gemeenschappelijke herinnering die veel Spanjaarden delen.
Semana Santa is allang niet meer van de Kerk alleen. Semana Santa is van de mensen. Van iedereen die zich geraakt voelt door het samenspel van stilte, trommels, traditie en beleving. Van de geur van torrijas, kaarsvet en wierook. Gelovig, atheïst, agnost of andersdenkend.
Meer over Semana Santa 2025: Storm Oliver brengt regen én modderregen naar Spanje rond aftrap Semana Santa