In 2019 is in Spanje in totaal 13.143 keer een proces aangespannen vanwege een criminele actie op het internet. Dat is 44,92% meer dan 2019 (9069) en bijna 97% meer dan in 2017 (6676).
Toename geleidelijk maar gestaag
Volgens het rapport gaat om een ‘geleidelijke maar gestage toename van cybercriminaliteit ten opzichte van de traditionele criminaliteit; van 2,1% in 2011 naar 4,6% in 2016 en 9,9% in 2019. In dat jaar deed de politie naar schatting 35,8% meer onderzoek naar onrechtmatige acties op het internet’. Het OM benadrukt dat de cijfers niet de totale omvang van de cybercrime weergeven en dit ook niet pretenderen; een groot aantal van de onrechtmatige handelingen is niet bekend bij veiligheidsdiensten en -organen en strafrechtelijke instanties. Dat kan zijn omdat er geen aangifte wordt gedaan of omdat de acties niet door de politie worden opgemerkt bij hun speurwerk om dit soort misdrijven te voorkomen.
Ondoorgrondelijk gebied gunstig voor cybercrimineel
Het rapport meldt ook dat ‘het verborgen cijfer voor cybercriminaliteit momenteel moeilijk vast te stellen is, omdat het een complex en ondoorgrondelijk gebied is’. Bovendien worden volgens het Wetboek van Strafrecht ‘alleen die aangiften door de politie aan de strafrechtelijke instanties overgedragen, waarvan het strafrechtelijk onderzoek en de identificatie van de daders haalbaar is. Wanneer het aannemelijk is dat de verantwoordelijken niet kunnen worden geïdentificeerd, wordt een zaak bij de politiebureaus gedeponeerd’. Dit maakt het klimaat gunstiger voor de cybercriminelen, melden de aanklagers. Vooral bij bepaalde misdaden, zoals het frauduleuze gebruik van iemands creditcard of bankpas, waarbij het heel moeilijk is om de dader te achterhalen, of de illegale aanvallen op computersystemen, waarbij ‘maar zelden’ aangifte wordt gedaan door de slachtoffers.
Aantallen van ministerie van BuZa nog hoger
In 2019 is een recordaantal onderzoeken naar fraude en oplichting uitgevoerd, door zowel rechters als door het OM. Het waren er 8611; 65,51% van het totale aantal onderzoeken van dat jaar. Dit percentage is volgens de openbare aanklagers al jaren erg hoog; 61,54% in 2018, 55,63% in 2017 en 61,35% in 2016. En waarschijnlijk ligt het werkelijke percentage van de onderzoeken naar fraude en/of oplichting aanzienlijk hoger dan de cijfers van het OM.
Volgens de aanklagers zijn de cijfers die het Ministerie van Binnenlandse Zaken heeft aangeleverd ‘significant’. Daaruit blijkt dat in 2019 de onderzoeken naar fraude en/of oplichting maar liefst 88% van het totale aantal onderzoeken naar cybermisdaden vormden. Dit verschil is te verklaren door de aantallen aangiftes tegen en de politierapporten over oplichting en/of zwendel die niet doorgestuurd worden naar de gerechtelijke instanties. Omdat duidelijke lijnen ontbreken en niet helder is waar verantwoordelijkheden belegd zijn.
Verschuiving in soort delict
Het rapport van het Openbaar Ministerie legt een verband tussen de pandemie en een mogelijke toename van economische misdrijven. Het OM stelt voor om deze specialisatie verder te ontwikkelen en doet ‘nogmaals’ melding van het ‘chronische gebrek aan persoonlijke en materiële middelen die nodig zijn om deze klus te klaren’.
De ontwikkelingen laten zien dat er in 2019 weliswaar een daling te zien was van het aantal fraudes met inkomstenbelasting, maar dat er juist meer gefraudeerd werd met ‘btw en vennootschapsbelasting’. Ook ‘begint fraude in de sociale zekerheid aanzienlijke vormen aan te nemen’.
Net als in voorgaande jaren concluderen de aanklagers dat ‘het bureaucratische economische systeem crimineel gedrag op twee manieren stimuleert; enerzijds omdat het niet nakomen van economische verplichtingen naar de staat (belastingontduiking, subsidiefraude en misdaden die kenmerkend zijn voor de illegale ondergrondse economie) niet wordt geregistreerd, anderzijds omdat de staat niet ingrijpt bij frauduleuze handelingen, bijvoorbeeld door corrupte ambtenaren.