Deze spontane dankbetonen en eerbetuigingen voor zorgmedewerkers die alles op alles zetten om ‘de curve af te vlakken’, waren vaak gemeend, maar blijken vluchtig. Nu de situatie rondom het virus is verslechterd, voelen zorgmedewerkers zich de gebeten hond. Meer besmettingen, meer spanningen
De toename van het aantal besmettingen, de druk in de ziekenhuizen en de sociale spanningen hebben ervoor gezorgd dat veel patiënten hun frustratie botvieren op artsen en verpleegkundigen. Het aantal bedreigingen neemt fors toe. Volgens het Spaanse Ministerie van Binnenlandse Zaken was er tussen januari en juni sprake van 446 bedreigingen met fysiek of verbaal geweld tegen zorgmedewerkers; een toename van 18% ten opzichte van 2019 toen er in dezelfde periode 378 meldingen waren. Dit betekent bijna twee gewelddadige incidenten per dag. In werkelijkheid lijkt dat meer te zijn; vaak wordt geen aangifte gedaan.
“Deze gegevens zijn niet compleet. Het gaat om meer gevallen; op de spoedeisende hulp wordt bijvoorbeeld geen melding gedaan van de incidenten. Er is een duidelijk verschil met de eerste golf; toen was er meer respect. Nu zijn patiënten veeleisender en we merken dat mensen ook onzeker en zenuwachtig zijn”, legt Iria Miguéns, spoedeisendehulparts en lid van de raad van bestuur van de Spaanse Vereniging voor Spoedeisende Geneeskunde (SEMES), uit.
Recente incidenten
Op verschillende plaatsen in Spanje deden zich onlangs gewelddadige incidenten voor. Zorgmedewerkers demonstreerden bij de deur van het ziekenhuis in Albacete omdat een verpleger was aangevallen en verschillende keren gehecht moest worden. Een jonge man sloeg hem vanuit het niets, zonder een woord te zeggen. Een vrouw in Malaga gooide een scherm naar een verpleegster en bedreigde haar met de dood. In Alicante gooide een man een medewerkster op de grond nadat hij zonder mondkapje het ziekenhuis was binnengestapt. In Zaragoza eiste het medisch personeel onmiddellijke bescherming nadat een arts was neergestoken, een arts ontvoerd werd en twee assistenten ‘gelyncht’ waren.
Onbegrip en ongeduld
“We hebben agressie naar zorgmedewerkers eerder aan de kaak gesteld, maar vanaf augustus merken we een exponentiële toename, vooral in gezondheidscentra die op dit moment worden overspoeld”, legt Víctor Pedrera, plaatsvervangend secretaris-generaal van de Spaanse Staatsconfederatie van Medische vakbonden (CESM) uit. “Naast de zorg aan Covid-19-patiënten bieden we zorg aan chronische patiënten die tijdens de quarantaineperiode niet zijn behandeld. Mensen realiseren zich niet dat als ze naar het gezondheidscentrum gaan omdat de telefoon daar niet wordt opgenomen en er even niemand is, dit niet betekent dat er niet gewerkt wordt, maar dat de artsen dan tussen de 70 of 80 telefonische consulten hebben, die ook nog langer duren dan een persoonlijke afspraak”, vervolgt Pedrera. De mensen hebben volgens hem geen begrip voor de situatie en richten hun woede niet op de echte verantwoordelijken. En dat zijn niet de artsen en verpleegkundigen maar de mensen die in deze maanden de tijd en verplichting hadden om adequate gezondheidszorg te organiseren maar dat hebben nagelaten.
Meer bewaking nodig
De meeste aangiften komen volgens het CSEM momenteel vanuit de gezondheidscentra. Slechts 22% hiervan wordt tijdens de meest kritieke uren bewaakt. Maar bedreigingen kunnen op ieder moment plaatsvinden en verschillende oorzaken hebben. De ene patiënt wil niet door een vrouw geholpen worden, de ander wil geen mondkapje dragen. En al gaat het in de gezondheidscentra in 81% van de gevallen om verbaal geweld, het betekent niet dat ze de moraal van de medewerkers niet aantasten. Het maakt medewerkers bang, het verhoogt de stress en werkt demotiverend.
Aangifte leidt niet altijd tot berechting
Volgens officiële gegevens ging het in 2018 in 75% van het totaal aantal gewelddadige acties om agressie tegen medewerkers uit de gezondheidszorg. In totaal waren er in 2018 9741 incidenten in ziekenhuizen, waarbij het in 64 % van de gevallen artsen en verpleegkundigen betrof. De percentages voor deze twee groepen zijn nagenoeg gelijk.
Berechting vindt lang niet altijd plaats. Van mondelinge bedreigingen vindt vaak geen aangifte plaats; er gebeurt vaak niets mee. En als dat wel het geval is, zijn de vonnissen mild of wordt geen schadevergoeding geëist omdat de aanvaller zich onbekwaam of onvermogend verklaart. Bij fysiek geweld werkt aangifte beter omdat de rechtszaken door de beroepsverenigingen worden behandeld. Ook durven zorgmedewerkers geen aangifte te doen omdat dit niet anoniem kan en ze zich daardoor niet veilig voelen.
Middelen in de strijd tegen onveiligheid
Het Ministerie van Binnenlandse Zaken lanceerde op 6 april jl. een nieuwe functie van de app AlertCops, waarmee zorgverleners de politie snel kunnen waarschuwen. Maar het CESM wil meer veiligheid bieden op de plaatsen waar conflicten zijn; bijvoorbeeld door meer beveiligers in te zetten op plaatsen waar conflicten ontstaan.
Noodkreet vanuit de zorg
Ondertussen vrezen zorgmedewerkers dat de spanning hun gevoel van moedeloosheid, onderwaardering en onheuse bejegening zal versterken en tot nog meer slachtoffers zal leiden. “Het is om wanhopig van te worden” concludeert Miguéns. “In maart waren we beste, nu zijn we de vijand. Maar dat is niet zo; we zijn dezelfde mensen, en we blijven op dezelfde manier werken. We zijn alleen hondsmoe. En dat wordt alleen maar erger.”