De dictator werd er na zijn dood in 1975 begraven. De Europese afgevaardigden noemden de Valle de los Caídos na afloop van hun bezoek een ‘belediging aan de slachtoffers’ en zijn van mening dat Europa van ‘dit probleem op de hoogte moet zijn’. Tijdens hun bezoek spraken ze met familieleden van slachtoffers. Zoals Concha Fernández Salinero van 91 jaar. Zij was 12 jaar toen haar vader, de republikeinse burgemeester van El Escorial, een paar maanden na het einde van de Burgeroorlog ter dood werd veroordeeld. ç
De slachtoffers en nabestaanden hopen dat het bezoek tot gerechtigheid zal leiden. Dat ze gehoord worden en dat er rekening met ze wordt gehouden. Dat de Spaanse staat vanuit Europa gedwongen wordt de straffeloosheid en de decennialange vermissingen te beëindigen. Ze willen hun doden begraven, hun namen zuiveren en gerechtigheid.
Grootste massagraf ter wereld
De Vallei der Gevallenen is niet alleen een plek waar nog steeds Franco door zijn aanhangers wordt geëerd, het is ook het grootste massagraf ter wereld. Er liggen in totaal 33.833 mensen begraven. Van 12.410 personen is de identiteit niet bekend. ‘Het is een belediging voor de slachtoffers en dat zoiets als dit niet bekend is buiten Spanje in Europa. Het is een groot probleem’, aldus concludeerde Ana Gomes, de socialistische Europarlementariër uit Portugal. Het bezoek werd georganiseerd door de partijen Podemos en Izquierda Unida die een comité voor de Historische Herinnering hebben opgericht in de Europese Unie.
Helden, martelaren en geëxecuteerden
Tussen 1940 en 1958 werd er door duizenden krijgsgevangenen aan het mausoleum gebouwd. Het idee van Franco was er een herdenkingspunt voor de ‘helden en martelaren van de kruistocht’ van te maken ‘die een beter Spanje nalieten’. De helden en martelaren waren degenen die vóór Franco vochten. Tot op een gegeven moment tijdens de dictatuur besloten werd duizenden lichamen van geëxecuteerde republikeinen naar de Vallei over te brengen. In veel gevallen zonder toestemming of wetenschap van hun families.
Martin Schirdewan, links afgevaardigde van Duitsland was onder de indruk: ‘Ik was geschokt als familielid van slachtoffers van het fascisme in mijn eigen land. Mijn opa zat elf jaar in een concentratiekamp’. In Duitsland, zei Schirdewan, was er gerechtigheid en zijn alle vormen van symboliek, verering of verheerlijking van het regime van Adolf Hitler verboden. ‘Er kan geen waardigheid zijn met straffeloosheid’.
Druk uitoefenen op Spaanse regering
Alle parlementariërs hebben beloofd om vanuit Europa druk uit te gaan oefenen op de Spaanse staat om het op te lossen. Ana Gomes wees er in dit verband nog op dat landen Europese financiële hulp krijgen om hun vermisten te identificeren. De Portugese begrijpt niet dat Spanje, het tweede land ter wereld met de meeste vermisten, geen gebruik maakt van dit fonds, zoals dat op dit moment Cyprus wel doet.
De parlementariërs kwamen donderdag aan in Madrid. Een paar dagen lang spraken ze met slachtoffers en verenigingen voor het historische geheugen. Ook ondervonden ze aan den lijve dat er nog steeds eer aan de dictator wordt bewezen. Een speciale mis werd een uur naar voren geschoven om op dezelfde tijd plaats te vinden als het bezoek. Die werd bijgewoond door verschillende extreemrechtse groeperingen, waaronder Falange. Diverse parlementariërs werden beledigd en eentje werd zelfs met de dood bedreigd.
Progressieve partijen in het Spaanse parlement roepen al langer dat het lichaam van Francisco Franco uit de Vallei der Gevallenen moet worden verwijderd. Dan vormt het niet meer een herinnering aan het franquisme en het nationaal-katholicisme, maar wordt het een plaats van verzoening en erkenning van alle slachtoffers van de Burgeroorlog en de dictatuur. Bovendien moet het mogelijk worden lichamen ter identificatie op te graven. Punt is echter dat een deel van de Vallei, zoals de Basiliek, eigendom is van de Katholieke Kerk.
Volgens de Spaanse wet heeft de kerk namelijk het laatste woord over gewijde plaatsen. De Spaanse regering heeft voor het opgraven van de dictator of andere slachtoffers toestemming nodig van de abt van de benedictijner abdij die de basiliek beheert, of aan Paus Franciscus. De monniken verhinderden al eerder het opgraven van twee andere lijken, terwijl familieleden daar via de rechter toestemming voor hadden gekregen.
Lees ook: Garzon eist verwijdering dictator Franco uit Vallei der Gevallenen