Tot 1939 diende het als gevangenis voor duizenden republikeinen die na de Spaanse Burgeroorlog niet hadden kunnen vluchten. Aan het einde van dat jaar is het kamp volledig verwoest. Oorspronkelijk was Albatera een werkkamp dat in 1937 door de autoriteiten van de Tweede Republiek gebruikt werd om 1.400 tot 1.600 gevangenen onder te brengen.
In die tijd werd er goed voor de gedetineerden gezorgd, zo zeggen de oud-gevangenen zelf. Maar toen de gevangenis in handen van het Franco-regime kwam, werd het terrein omheind en werden de gevangenen op een onbarmhartige manier behandeld. Er wordt geschat dat er in die tijd tussen de 13.000 en 20.000 mensen opgesloten hebben gezeten.
Slachtoffers
Volgens de officiële cijfers zouden er in Albatera van april 1939 tot de sluiting van het kamp in oktober van datzelfde jaar acht mensen geëxecuteerd zijn. Één persoon kwam door ziekte om het leven. De officiële cijfers zeggen echter weinig omdat onder het bewind van Franco veel documenten en andere administratie verdwenen zijn. Overlevenden en ooggetuigen spreken over karren vol lijken die het kamp werden uitgereden, gevangenen die overleden aan allerlei ziektes of door honger en de over executie van iedereen die ook maar enigszins dreigde te ontsnappen. De eerste drie maanden zouden het ergst zijn geweest. Het aantal slachtoffers wordt geschat tussen tientallen en een paar honderd.
Archeologisch onderzoek
De afgelopen decennia vonden boeren in de omgeving van het oude concentratiekamp bewijsstukken van de gruwelen die zich in het kamp hebben afgespeeld: van kogelhulzen en menselijke resten – soms met de haren er nog aan – tot de blikjes van de sardines die de gevangenen in het kamp te eten kregen. Daarom hebben de lokale autoriteiten 17.600 euro ter beschikking gesteld om archeologisch onderzoek te doen in het gebied waar het kamp was gevestigd. In de eerste fase van het onderzoek geven al veel gevonden objecten een beeld van het dagelijks leven van de gevangenen in het concentratiekamp. Ook zijn er botresten van slachtoffers gevonden en de fundering van drie gebouwen. Het idee is om de vondsten op den duur als museumstukken tentoon te stellen.
De archeoloog die het onderzoek uitvoert, Felipe Mejías, zegt in de krant El Español dat Albatera waarschijnlijk het belangrijkste Franquistische concentratiekamp in Spanje was. Er hebben vele politieke en intellectuele gevangenen gezeten: hoge functionarissen van de republikeinse regering, gouverneurs, militairen, vakbondsleden, politici, artiesten, artsen.
Het is de tweede keer dat er archeologisch onderzoek wordt gedaan naar een van de 300 concentratiekampen uit de Franquistische tijd. Tien jaar geleden werd al onderzoek gedaan naar het concentratiekamp van Castuera, in Badajoz.