Ongetwijfeld ken jij ze ook: tomaten die er prachtig uitzien, maar zo hard zijn als steen en bijna nergens naar smaken. Het is in Nederland bijna een nationaal gezelschapsspel geworden om te klagen over onze eigen tomaten. En vaak verwijzen we dan naar landen als Spanje of Italië, waar tomaten “nog naar tomaten” zouden smaken. Maar niets is minder waar. Ook in tomatenland Spanje is het inmiddels bon ton om aan tafel te mopperen dat de tomaten “naar karton” smaken.
De supermarkten hebben het gedaan
En de critici in Nederland en Spanje hebben gelijk. Al in 2019 werd een artikel gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature Genetics, waarin werd aangetoond dat de soorten die wereldwijd de tomatenmarkt domineren minder lekker zijn dan zeldzame varianten.
De reden? Tomaten moeten vaak ver reizen voordat ze bij jou in de supermarkt liggen. En dan moeten ze er nog steeds mooi uitzien. De commerciële kwekers gebruiken dus vooral soorten die tegen een stootje kunnen, lang meegaan en een felrode kleur hebben. Maar dat zijn niet per sé de soorten die ook lekker zijn. Daarnaast worden kwekers per kilo betaald, dus het loont niet om kleinere, meer smaakvolle tomatenrassen te kweken.
Op zoek naar oudere tomatenrassen
Gelukkig zijn er in Spanje ook mensen die proberen het tij te keren. Bij het Madrileense onderzoeksinstituut voor landbouw en voedselkwaliteit IMIDRA doen ze onderzoek naar oudere, lokale varianten van bekende voedselgewassen. In 2021 heeft het instituut drie oudere tomatenrassen weer geschikt weten te maken voor teelt op grote schaal: de Moruno, de Gordo en de Antiguo. Deze drie tomatenvarianten werden tot in de jaren zestig veel in de buurt van Madrid geteeld, maar door de trek van het platteland naar de stad raakten ze langzamerhand in de vergetelheid. In samenwerking met lokale boeren en de supermarktketen Alcampo zijn de Moruno, Gordo en Antiguo opnieuw geteeld en worden ze weer in de Alcampo-supermarkten in Madrid verkocht. De plaatselijke restaurants gebruiken ze ook weer in hun gerechten.
Ruilmarkten
In Andalusië is weer een andere ontwikkeling gaande. Daar organiseert de Andalusische tuindersorganisatie HORTOAN ruilmarkten waar commerciële tuinders én hobbytuiniers zaden van oudere soorten met elkaar kunnen ruilen, zonder commercieel oogmerk. Het gaat dan trouwens niet alleen om het zaad van tomaten maar ook van bijvoorbeeld komkommers en aardappels. Daarmee kunnen de deelnemers de commerciële zaadhandel omzeilen. Die is er immers vooral op gericht om het zaad van éénjarige planten te verkopen, met vruchten die het goed doen in de supermarkt maar ook minder smaak hebben. De ruilhandel in oudere, niet éénjarige zaadsoorten stelt de tuinders weer in de gelegenheid om hun eigen zaad te winnen uit de oogst van het jaar daarvoor. Zo kunnen ze zelf in hun zaad voorzien en oudere tomatenrassen in leven houden.
Bekijk ook: Zadenbank in Andalusië haalt oude fruit- en groentensoorten uit vergetelheid
Nieuwe technologie
Waar organisaties als IMIDRA en HORTOAN naar het verleden kijken voor een oplossing, heeft men bij het Instituut voor Moleculaire- en Celbiologie in Valencia vooral oog voor de toekomst. Door internationaal onderzoek is de DNA-informatie van alle tomatensoorten in de wereld al eerder in kaart gebracht. Daardoor is ook precies duidelijk welke chemische onderdelen in de tomaat voor de smaak zorgen. Met de nieuwe zogenaamde CRISPR-technologie is het instituut in Valencia erin geslaagd het DNA-materiaal van de tomatenplant zó aan te passen, dat die plant smaakvolle tomaten produceert. Het zou dan niet gaan om genetische manipulatie in de klassieke zin, maar om het nabootsen van een proces waarmee deze mutatie zich ook spontaan in de natuur zou kunnen voordoen. De CRISPR-techniek is echter zo nieuw dat regeringen wereldwijd nog aan het onderzoeken zijn of ze het willen legaliseren of niet. Dus het duurt nog even voordat we lekkere CRISPR-tomaten in de supermarkt zullen terugvinden.
Tips voor thuis
En wat kun je er in de tussentijd zelf aan doen om te zorgen dat je tomaten lekker zijn en blijven? Deskundigen geven twee tips. De eerste tip is simpel: welke tomaten je ook koopt, bewaar ze nooit in de koelkast. Het is wetenschappelijk aangetoond dat dit de smaak van tomaten niet ten goede komt. En ten tweede: als je tomaten koopt, bedenk van te voren waar je ze voor wilt gebruiken. Gewone supermarkttomaten zijn prima voor een sofrito of een gazpacho. Dan zorgen de andere ingrediënten wel voor de smaak. Maar in een gerecht waar de tomaat op zichzelf staat, zoals in een salade, kun je beter een kwalitatief goede tomaat gebruiken. Die vind je bij de biologische supermarkt.
Maar de beste tip is waarschijnlijk om je tomaten gewoon zelf te verbouwen. Als je daar tenminste de gelegenheid voor hebt. En dan het liefste van een tomatenras dat niet naar karton smaakt.
Bekijk ook: Een kistje tomaten voor 4.000 euro?