De zomer gaat ook de boeken is als een van de heetste zomers in de geschiedenis. Experts durven echter nog geen definitieve verklaring te geven voor deze ongebruikelijke sterftecijfers. Hoewel sinds de jaren vijftig de bevolking van het land aanzienlijk is gegroeid (toen telde het land 28 miljoen inwoners en nu meer dan 47 miljoen), is het sterftecijfer jaar in jaar uit constant gebleven tussen de 1800 en de 2.100. Tot 2022.
Meer dan 20.000 doden meer dan verwacht
In absolute cijfers is het de zomer met de meeste sterfgevallen in ons land sinds 1941, blijkt uit gegevens van het dagelijkse mortaliteitsmonitoringsysteem (MoMo) en de Overlijdensstatistieken van het statistiekbureau INE en geanalyseerd door de krant El Diario. Bijna 120.000 mensen zijn de afgelopen drie maanden door alle oorzaken overleden. Dit cijfer vertegenwoordigt meer dan 20.000 doden boven wat werd verwacht voor de periode van juni tot augustus.
Bekijk ook: Aantal sterfgevallen toegeschreven aan hitte in Spanje verdrievoudigd
Ook twee jaar geleden, in de eerste maanden van de coronaviruspandemie, waren de zomersterftecijfers niet zo hoog als dit jaar. De mortaliteit is met 13% gestegen in vergelijking met afgelopen zomer en met 18% in vergelijking met 2020, de eerste pandemische zomer. Bovendien moet er rekening mee worden gehouden dat deze cijfers nog hoger kunnen uitvallen. De sterftegegevens voor 20200 zijn nog niet geconsolideerd en er kunnen vertragingen optreden bij meldingen aan de gezondheidsdiensten.
Bij het vastleggen van de historische reeks sterftecijfers valt een piek in 2003. Die zomer stierven bijna 100.000 mensen in Spanje, een cijfer dat direct verband hield met de meedogenloze hittegolf die Europa dat jaar trof.
Deze zomer lijken experts echter geen definitieve verklaring te vinden die duidelijk maakt waar de ongebruikelijke sterftecijfers voor juni, juli en augustus vandaan komen. “Je weet het echt niet. Sterfgevallen die zijn geregistreerd als gevolg van hitte komen nog niet in de buurt bij de totale oversterfte, dus je kunt alleen maar speculeren”, legt Fernando Rodríguez Artalejo, hoogleraar Volksgezondheid aan de Autonome Universiteit van Madrid, uit.
Met betrekking tot sterfgevallen door coronavirus merkt hij op: “Het zou nodig zijn om te weten hoeveel sterfgevallen het gevolg zijn van Covid (bilaterale longontsteking) of als gevolg van decompensatie van chronische pathologieën. Van alle sterfgevallen die dit jaar als Covid zijn gecertificeerd, is slechts 30-40% te wijten aan infectie, daarom lijkt het niet waarschijnlijk dat het coronavirus de oorzaak zal zijn van een aanzienlijk deel van de oversterfte.
De INE publiceert periodiek haar overlijdensstatistieken naar doodsoorzaak, maar het is een statistische operatie die tijd kost om voor te bereiden. De laatst beschikbare gegevens zijn die van 2020. De gegevens voor 2021 zullen dus pas eind dit jaar beschikbaar zijn, en om de details van de sterfgevallen van 2022 te kennen, zal moeten worden gewacht tot eind 2023. Rodríguez Artalejo benadrukt dat deze gegevens “de enige informatie zijn die een aanwijzing zou kunnen geven”.
Mogelijke “perfecte storm”
Verschillende experts benadrukken de onzekerheden rond de oorzaken van deze oversterfte. Ze benadrukken dat we nog steeds niet weten warom dit gebeurt. Wel wijzen ze op een reeks factoren die mogelijk samen zijn gekomen om een ”perfecte storm” te creëren.
Warmte, een sleutelfactor (maar niet de enige)
Een van de belangrijkste elementen van sterfte in de zomer is hitte, zoals aangegeven door deskundigen die op deze manier zijn geraadpleegd. De temperaturen zijn dit jaar erg hoog en constant geweest. Het is een zomer geweest met temperaturen die in een groot deel van Spanje nooit zijn gezien door hun duur, intensiteit en de territoriale reikwijdte. Een trend aangezwengeld door de klimaatcrisis en die deze zomer voor het eerst heeft geleid tot 42 dagen hittegolf.
De correlatie tussen extreme temperaturen en sterfte herhaalt zich in Spanje zomer na zomer. De kruising van gegevens van de MoMo en de AEMET laat zien hoe de sterfte omhoogschiet in steeds extremere hittegolven.
María del Campo Giménez, een huisarts en huisarts van het Programma voor Preventieve Activiteiten en Gezondheidsbevordering (PAPPS) van de Spaanse Vereniging voor Familie- en Gemeenschapsgeneeskunde (semFYC), legt uit dat “hittegerelateerde sterfte niet alleen wordt gekwantificeerd met wat bekend is als ‘hitteberoerte’, maar het houdt ook verband met de verergering van reeds bestaande aandoeningen en ziektebeelden, zoals cardiovasculaire, respiratoire, long-, nier-, gastro-intestinale of zelfs neurologische ziekten”.
Zwak gezondheidssysteem na de pandemie
De effecten van extreme hitte op de gezondheid zijn onmiskenbaar, maar de geraadpleegde experts wijzen op andere factoren. Een daarvan zou de zwakte van het gezondheidssysteem na de pandemie zijn. In de gemeente Madrid bijvoorbeeld zijn de wachtlijsten voor een diagnostische test of voor externe consultaties het hoogst en blijven ze groeien.
Bekijk ook: Eerstelijnszorg in Spanje in protest tegen hoge personeelstekorten
Samenvattend waren de geraadpleegde specialisten het erover eens dat de hoge sterfte deze zomer “een soort perfecte storm” is van te hoge temperaturen, sporen van het coronavirus en slechtere gezondheidszorg.