Met de val van Kabul zijn de contacten tussen de verschillende westerse veiligheidsinstanties de afgelopen weken behoorlijk toegenomen. Specialisten op het gebied van internationaal terrorisme weten volgens de krant El Mundo dat de overwinning van de radicale islam in Afghanistan een onmiddellijke weerslag kan hebben in Europa en elders.
Bronnen bij de strijd tegen het terrorisme in Spanje verklaren steeds opnieuw wanneer dit soort “tektonische bewegingen” plaatsvinden in moslimlanden – met name in het Midden-Oosten, van de Middellandse Zee tot Afghanistan – de bezorgdheid toeneemt. Men vreest dat de gebeurtenissen radicale aanhangers van de islam die zich in Europa hebben gevestigd, aanmoedigen tot terroristische acties. Ofwel omdat al geradicaliseerden besluiten in actie te komen, ofwel omdat nieuwe volgelingen zich bij het jihadisme aansluiten.
Spanje weet dit maar al te goed, sinds de twee jihadistische aanslagen in Madrid in 2004 en in Barcelona/Cambrils in 2017. Die vielen samen met situaties waarin radicaal islamisme in bepaalde sociale lagen in de mode kwam. De eerste, die van 11 maart 2004 op forenzentreinen in Madrid, kwam na de invasie van Irak. De tweede, op de Ramblas van Barcelona, op 17 juli 2017, viel samen met de grootste opkomst van de Islamitische Staat in Syrië.
Daarom zijn specialisten van zowel de politie als de Guardia Civil ‘zeer bezorgd’. Spanje zit al op terreuralarmniveau 4, praktisch het maximum, dat al sinds 2015 wordt gehandhaafd. Politie-operaties tegen het jihadisme zijn praktisch aan de orde van de dag in het land. Maar de overwinning van de Taliban kan deze situatie nu verergeren.
Op korte termijn is de grote angst van de veiligheidsdiensten niet de mogelijke komst van terroristen uit het buitenland of de installatie van trainingskampen in Afghanistan. Het grote probleem is het zogenaamde “besmettingseffect” van degenen die hier al zijn. Van mensen die al symphatiseren met terroristische organisaties of van degenen die mogelijk radicaliseren door wat er is gebeurd.
Zoals deze specialisten in El Mundo uitleggen, kan het risico tegenwoordig komen van een ‘lone wolf’, die voortdurend in de media de triomf ziet van degenen met wie hij sympathiseert. En die een behoefte heeft aan bekendheid en om enige actie uit te voeren. In deze situaties meent samen met de islamistische propaganda ook het risico toe.
Deze analyse wordt niet alleen in Spanje gedaan. Contraterrorisme-specialisten hebben sinds de overwinning van de Taliban in Afghanistan hun waakzaamheid en controle opgevoerd over de radicalen die zich in Spanje hebben gevestigd en die ervan worden verdacht ‘een gevaar’ te worden.
Afgelopen vrijdag was er al een situatie die bevestigt dat de omschreven vrees terecht is. Een eenzame wolf pleegde een aanslag in een supermarkt in Nieuw-Zeeland. Hierbij vielen zes gewonden en de terrorist werd gedood door de politie. De aanvaller was vijf jaar lang als radicaal geboekt door de Nieuw-Zeelandse veiligheidsdienst.
150 radicale islamisten gevolgd
Bronnen geraadpleegd door El Mundo schatten dat er ongeveer 150 radicale islamisten op de radar staan van de antiterroristische diensten in Spanje staan. Volgens diezelfde bronnen moeten diensten er goed bovenop zitten, want de periode tussen zelfindoctrinatie en het besluit om tot actie te komen ‘kan heel kort zijn’. Deze specialisten begrijpen dat het bovendien ongecontroleerde acties zouden zijn, ‘zonder specifieke bevelen op te volgen’.
Meer controle sociale netwerken
De veiligheidsdiensten hebben ook de controle in sociale netwerken opgevoerd. Dat zijn de plaatsen “waar we de intensiteit van hun radicalisme detecteren”, leggen de bronnen uit. Wanneer een zaak wordt gedetecteerd, wordt een permanente controle van de verdachte geactiveerd om te controleren of er ook veranderingen zijn in hun eetgewoonten of kleding. Dit is wanneer de diensten solide argumenten voor de rechter kan brengen om op te treden.
Essentiële wetgeving
“Het is niet eenvoudig om het moment van ingrijpen te bepalen”, merken deze bronnen op. Zij vinden de de wetgeving inzake de verheerlijking van terrorisme essentieel. “Zonder dat zouden we geen instrument hebben om gerechtelijke procedures uit te voeren”. Ze zijn dan ook bezorgd over de voorstellen vanuit de politiek om deze wetgeving te veranderen.
Migratiebewegingen
“Het niveau van propaganda schiet omhoog in sociale media” en dat vergroot het gevaar. De experts begrijpen echter ook dat er op middellange termijn op een ander vlak een “zeer gecompliceerd” scenario ontstaat. Ze twijfelen er niet aan dat in de migratiebewegingen die plaatsvinden, het internationale terrorisme zal proberen leden van hun organisaties de Europese grenzen binnen te sluizen. Ook al heeft de Islamitische Staat op dat gebied aan kracht en gewicht verloren, het tegenovergestelde geldt voor Al Qaeda.
Meer controle op illegale immigratienetwerken
Er zijn voorbeelden van de binnenkomst van Algerijnen die tot terroristische netwerken behoren en met behulp van illegale immigratienetwerken Europe binnenkomen. Specialisten wijzen erop dat de Taliban, bij binnenkomst in Kabul, alle radicale gevangenen heeft vrijgelaten uit de gevangenis in de hoofdstad. “We zullen de controle aan de landgrenzen moeten versterken. Griekenland doet het al maanden in het gebied. En Turkije wordt nog meer een hot zone”, concluderen deze analisten.