Daarmee komt de Spaanse regering een oude belofte na die zelfs nog verder terugvoert dan het verzoek van de nabestaanden van de slachtoffers. Zij hebben vaak een jarenlange strijd gevoerd om goedkeuring van de rechter te krijgen voor de opgraving uit het massagraf in Valle de los Caídos waarin zich zeker 33.833 lichamen bevinden.
Langdurige onzekerheid
Vorige week overleed de 97-jarige Manuel Lapeña. Ruim tien jaar lang streed hij om goedkeuring te krijgen voor de opgraving van zijn vader en zijn oom. In 2016 oordeelde de rechter in zijn voordeel, maar tot zijn dood moest hij in afwachting blijven van de opgravingen.
De 88-jarige Mercedes Abril betreurt het dat Lapeña het niet meer heeft mogen meemaken. Ook Abril zelf voerde een jarenlange strijd voor de opgraving van haar vader en is opgelucht dat de voorbereidingen nu eindelijk van start zijn gegaan. Door schade en schande wijs geworden, blijft de angst bij haar bestaan dat de werkzaamheden vroeg of laat weer gestaakt zullen worden. Drie jaar oud was ze, toen haar vader Rafael in 1936 werd gefusilleerd. Haar moeder beviel een dag later van haar broer, die maar tien dagen in leven bleef. Voor Abril is daarmee niet alleen haar vader, maar ook haar broertje vermoord. Met haar inmiddels broze gezondheid hoopt ze dat de opgravingen voorspoedig zullen verlopen en dat de stoffelijke resten van haar vader snel zullen worden geïdentificeerd. “Ik wil hem naar Valladolid brengen om hem bij mijn moeder te begraven, die 11 jaar geleden overleed”, zegt Abril.
Volgende stap in herbestemming monument
In oktober 2019 werden na lang gerechtelijk getouwtrek tussen de overheid en de nabestaanden van Franco uiteindelijk diens stoffelijke resten opgegraven om te worden overgebracht naar de begraafplaats Mingorrubio in El Pardo. Dat betekende de eerste stap tot afbraak van het nationale monument in San Lorenzo El Escorial. De opgraving van Franco was een grote opluchting voor veel nabestaanden van de vermoorde republikeinen. Voor hen was het pijnlijk dat hun geliefden “naast hun beul” begraven lagen. Aan de wens om ook deze stoffelijke resten op te graven om ze zelf te kunnen herbegraven was tot nu toe nog geen gehoor gegeven.
Technische uitdaging
De opgraving van de 77 lichamen is een langdurige en ingewikkelde operatie. Eerst moet toegang worden verkregen tot de crypten. Daarna moet naar de stoffelijke resten worden gezocht van de personen wier nabestaanden om hun opgraving hebben verzocht. Genetisch onderzoek moet ten slotte uitwijzen of het inderdaad om de betreffende personen gaat.
De Spaanse overheid heeft een budget van 665 duizend euro beschikbaar gesteld voor de herbestemming van Valle de los Caídos en de opgraving van de slachtoffers. Volgens de regering gaat het om “het meest complexe proces dat Spanje heeft uitgevoerd”.
Volgens staatssecretaris Fernando Martínez van Democratische Herinnering is het een grote technische uitdaging om 60 jaar na dato de lichamelijke resten terug te vinden. Het kunnen openen van de crypten betekent volgens hem dan ook niet automatisch dat de lichamen worden aangetroffen. “Maar alle middelen en de beste experts zullen worden ingezet om de nabestaanden hun geliefden te kunnen teruggeven”, aldus Martínez.