Het relatief grote aantal tijdelijke arbeidscontracten, zowel in de publieke als de niet-publieke sector, is de Achillespees van de Spaanse economie. In het afgelopen jaar werd dat maar al te pijnlijk duidelijk. Tijdelijke arbeidscontracten zijn slecht voor de concurrentiepositie, maken de economie kwetsbaar in tijden van crisis en vergroten de socio-economische ongelijkheid in het land. De Europese Commissie eiste dan ook van Spanje de belofte om dit probleem aan te pakken, alvorens in aanmerking te komen voor het EU-steunpakket.
30 procent van publieke contracten is tijdelijk
In het bedrijfsleven is 25 procent van alle arbeidscontracten van tijdelijke aard, in de publieke sector is dit percentage nog hoger: hier ontberen drie op de tien werknemers de zekerheid van een vaste baan. De zorgsector spant met bijna 42 procent tijdelijke arbeidscontracten de kroon. In het onderwijs heeft nu ruim 29 procent een flexibel contract. Onlangs lieten ook minister José Luis Escrivá van Sociale Zekerheid en Migratie en Miquel Iceta van Territoriaal beleid weten dat deze huidige situatie onacceptabel is. Iceta sprak in een interview met El País nog over een periode van maximaal twee, drie jaar om dit probleem op te lossen.
Terug naar acht procent
De Europese Commissie sloeg echter harder met de vuist op tafel en eist directe hervormingen om het percentage flexcontracten terug te brengen naar acht procent. Bronnen rond de premier hebben bevestigd dat in het komende half jaar, in ieder geval nog voor aanvang van het nieuwe jaar, het Statuut voor Overheidspersoneel wordt herzien. De regering heeft zich echter niet als doel gesteld het percentage flexcontracten ook binnen deze periode al terug te brengen naar de gevraagde acht procent; dat zal een geleidelijk proces zijn.
De hervormingen worden doorgevoerd door het ministerie van Financiën, in samenwerking met de verschillende autonome regio’s. Binnen het ambtenarenapparaat van de centrale regering ligt het percentage tijdelijke contracten al op de acht procent, maar dit loopt op tot bijna 40 procent in enkele andere regio’s. Op de Canarische Eilanden bijvoorbeeld heeft 56 procent van de zorgmedewerkers geen vast contract. Datzelfde geldt voor 45 procent van het onderwijzend personeel in de regio Cantabrië.
Vier miljoen flexwerkers in Spanje
In totaal werken in Spanje vier miljoen mensen op basis van een tijdelijk contract, binnen de overheid zijn dat er zo’n 600 duizend. Grootdeels is dat nog een erfenis van de economische crisis van 2012 en de bezuinigingen die daarop volgden. Dat heeft de arbeidsmarkt sindsdien een stuk labieler gemaakt. De overbelasting van het zorgsysteem in het afgelopen jaar als gevolg van covid-19 is daar een voorbeeld van. Tussen 2012 en 2015 werd welgeteld 0 procent van de vaste werknemers die met pensioen gingen, met nieuwe vaste arbeidskrachten vervangen. Aanvulling van het personeelsbestand vond uitsluitend plaats met flexibele contracten.
De Spaanse overheid wil nu dus geleidelijk aan alle tijdelijke contracten die zonder gegronde reden keer op keer verlengd worden, overzetten naar een vast dienstverband. De herziening van het Statuut voor Overheidspersoneel moet voor meer dan een half miljoen Spaanse huishoudens meer baanzekerheid gaan opbrengen.