En dat is wat er, volgens de deskundigen, op het eiland La Palma zal overblijven na de lavastromen: een dor terrein vol slecht geërodeerde rotsen die moeilijk over te steken zijn. Een praktisch onbewoonbare bodem ‘waar het enige gemakkelijke wat je kunt doen is een been breken’, verzekert José Fernández, professor aan het Spaans Nationaal Centrum voor Biotechnolgie, het CSIC.
Malpaís
Het beeld van ‘malpaís’ komt vaker voor op een vulkanische archipel als de Canarische Eilanden. De Malpaís de Güímar en de Malpaís de La Rasca zijn te zien op Tenerife; de Malpaís de La Corona, op Lanzarote, is de grootste, met een oppervlakte van 1.425 hectare. Fuerteventura heeft de Malpaís de La Arena. Inmiddels zijn ze een toeristische attractie op de eilanden geworden.
Blijvende veranderingen
In het geval van La Palma is meer dan 100 hectare grond verzwolgen door de lava. En de vulkaan Cumbre Vieja blijft via nieuwe openingen lava uitspuwen. Op de langzame afdaling naar de kust laten de lavastromen, met tonnen gloeiende rotsen, een spoor van vernieling achter dat de orografie, het reliëf van het gebied, voorgoed verandert: het eiland kan in omvang en hoogte toenemen.
De activiteit van de vulkaan verandert het reliëf van het eiland en vervormt de bodem waar de openingen en spleten zich bevinden. Volgens Miguel Ángel Morcuende, directeur van Pevolca, het Canarische noodplan voor vulkanen, bedraagt de totale vervorming van het oppervlak in de buurt van de uitbarstingszone al 25 centimeter, wat er op wijst ‘dat er een uitbarsting blijft plaatsvinden’.
Zoals Pablo J. González, onderzoeker vulkanologie aan de CSIC in La Laguna (Tenerife), aan nieuwssite NIUS uitlegde, kan het eiland in de hoogte groeien en in omvang toenemen. ‘Er zal hoogstwaarschijnlijk een nieuwe pyroklastische stroom, die bestaat uit golven van vaste of half vloeibare lava, gas, rotsen en as, ontstaan die 100 of 200 meter hoog kan worden, en het lager gelegen gebied, waar de lava stroomt, zal een paar meter hoger worden,’ voorspelt hij.
Mogelijkheid van een nieuwe lavadelta
De vulkanoloog sluit niet uit dat er een ‘nieuwe lavadelta ontstaat met de ingang van de lavastromen in zee’, een laaggelegen platform dicht bij de kust en net onder de klif. ‘Als het vergelijkbaar zou zijn met de uitbarsting van 1949, zou er ongeveer een halve kilometer naar zee gewonnen worden’, concludeerde hij.
Huisvesting en scholen
Ook professor Fernández van het CSIC en de Complutense Universiteit van Madrid vermoedt dat het eiland La Palma zal groeien. Hoeveel kan hij nog niet voorzien. ‘Bouwen op de dorre grond van een malpaís is ‘veel en veel duurder’ en de lava moet kunnen afkoelen. Het is dan ook zeer noodzakelijk dat er een huisvestingsoplossing komt voor de mensen die zonder woning zijn komen te zitten’.
Hij voorziet dat ‘huizen, scholen en hele wijken moeten worden verplaatst’. De ontginning van het door de lava bedekte gebied zal veel tijd kosten, en land dat eerder werd bebouwd, zal lange tijd niet kunnen worden ontgonnen. Mogelijk kan het voor toerisme worden gebruikt, maar stedelijke ontwikkeling lijkt er gecompliceerd.
Uitbreiding van kennis om schade te beperken
Vulkanoloog José Manga beaamt dat ‘het getroffen gebied geruïneerd is, het is afschuwelijk, een natuurramp en het zal er niet mogelijk zijn om iets te verbouwen. Dat is pure armoede’
Fernández voegt er aan toe: ‘Het enige goede dat uit dit alles zal voortkomen, is dat we veel leren over het vulkanisme op de Canarische Eilanden om beter te kunnen handelen in toekomstige situaties en om onze doelstellingen te bereiken: slachtoffers voorkomen en de schade tot een minimum beperken.
Duidelijk is wel dat het onmogelijk is ‘de kracht van de lava te beheersen en om te proberen de lavamassa te kanaliseren’. Dat is jaren geleden geprobeerd met de Etna maar het was een mislukking. Als we de gebeurtenissen kunnen voorzien, kunnen we het aantal gewonden tot nul beperken. Vooralsnog ‘zijn er geen slachtoffers gevallen op La Palma’ aldus de deskundige. ‘laten we hopen dat dit zo blijft’.