Hoewel Columbus en zijn bemanningsleden dachten een nieuwe route naar Indië te hebben gevonden, bleek later dat de route hun schepen naar de Nieuwe Wereld had gebracht. Er zijn nu steeds meer aanwijzingen dat het niet ‘Columbus, deze admiraal van onzekere afkomst’ was die als eerste Europeaan voet aan wal zette in deze exotische landen, maar dat het de Vikingen waren.
Zij zouden al een half millennium eerder, vanuit Groenland de Atlantische Oceaan zijn overgestoken en zich in 1021 hebben gevestigd in het huidige Canada. De inkepingen die de Vikingen met hun bijlen hebben achtergelaten in een aantal bomen in het noorden van het continent zouden het bewijs zijn. De Vikingen gebruikten deze voorwerpen om hout te hakken en om daarmee hun dorpen, wapens en schepen te bouwen.
IJslandse saga’s
De Vikingen voeren over grote afstanden: in het westen stichtten zij nederzettingen in IJsland en Groenland. Maar, zoals de IJslandse saga’s (de verhalen van het Vikingvolk die mondeling van vader op zoon worden doorverteld, ergens tussen fantasie en werkelijkheid in) vertellen, reikte de groep onder leiding van leider Erik de Rode zelfs verder dan Groenland, tot aan het Amerikaanse continent. Daar stichtten zij iets na het jaar 1000 het dorp Leifsbudir, een kleine nederzetting van ongeveer 60 mensen die er enkele jaren woonden, totdat slechte weersomstandigheden en botsingen met de inboorlingen hen dwongen terug te keren naar Groenland.
Begraven in een mythe
Het verhaal bleef een mythe. Tenminste tot 1960, toen de Noorse onderzoeker Helge Ingstad en zijn vrouw, archeologe Anne Stine Ingstad, een paar rare hobbels ontdekten in een veld in L’Anse-aux-Méduses (Jellyfish Inlet) in Newfoundland, Canada. Onder de grasgrond lagen de ruïnes van de oude nederzetting Leifsbudir, met minstens drie hutten, een smederij, een zagerij voor de bevoorrading van de scheepswerf en drie pakhuizen. Er werden ook honderden gebruiksvoorwerpen gevonden die kenmerkend zijn voor de Noorse cultuur, waaronder naaigerei, wat wijst op de aanwezigheid van vrouwen en een stabiele nederzetting.
Koolstofdatering
De verrassing was compleet toen de ruïnes werden gedateerd. Koolstofdatering wees uit dat ze rond het jaar 1000 waren gebouwd, bijna 500 jaar vóór de komst van Columbus, en in de tijd van de avonturen van Erik de Rode.
‘Er kan met deze methode sprake zijn van een foutmarge van twee eeuwen, min of meer de lengte van de Vikingperiode,’ stelt Michael Dee van de Rijksuniversiteit Groningen en leider van het onderzoek. Daarom ging zijn team aan het werk om het tijdstip te detailleren.
Zij ontdekten in de boomstammen de sporen van een zonnestorm uit 993. ‘De laatste jaren is ontdekt dat de radiokoolstofniveaus in de atmosfeer enorm is toegenomen door massale zonnestormen,’ merkt Dee op. Deze worden dan door de bomen geabsorbeerd en in de groeiring van dat jaar ‘gecorporeerd’. Vervolgens is veel werk verricht om de ringen aan het jaartaal 1021 toe te schrijven.
‘Op dit moment is dat het enige wetenschappelijke bewijs dat Vikingen er in dat jaar waren, maar niet dat ze er de rest van de tijd waren,’ zegt Dee. De wetenschappers hebben hiermee ook aangetoond dat het Vikingvolk het eerste was dat de Atlantische Oceaan overstak, een tijd waarin de trekroutes van de mensheid de hele planeet omcirkelden.
‘Wij wisten dat een van deze pieken zich in 993 na Christus voordeed, en dit signaal is in boomringen over de hele wereld waargenomen. Daarom zochten we expliciet naar dit teken in de houtresten in L’Anse-aux-Méduses’, vertelt Dee.
Op zoek naar hout
Het team suggereert dat de Vikingen wel met zijn honderden kunnen zijn geweest. Met de mannen in de meerderheid, hoewel er ook enkele vrouwen bij kunnen zijn geweest. ‘We weten dat hun samenleving zeer gelaagd was, met verschillende sociale klassen. En we kunnen ook afleiden dat ze in Noord-Amerika waren om hout te halen, dat schaars was in hun kolonie op Groenland,’ aldus Dee.
Korte bezoeken
Het aantal Vikingexpedities en de duur ervan is onbekend, maar op grond van de huidige gegevens lijkt het erop dat, zoals uit de sagen blijkt, de Vikingreizen van korte duur waren. Dit is waarschijnlijk de reden voor de beperkte fysieke, culturele en ecologische bewijzen die de Vikingen op het ‘Nieuwe Continent’ hebben achtergelaten. ‘Toch is er botanisch bewijs uit L’Anse aux Méduses dat bevestigt dat de Vikingen verder zuidwaarts verkenden dan Newfoundland,’ zeggen de onderzoekers. ‘Mogelijk vinden we soortgelijke bewijzen die ons helpen reconstrueren waar de Vikingen nog meer geweest zijn,’ zegt Dee, die opmerkt dat er al hypotheses zijn dat de Vikingen ook andere plaatsen in Canada bezochten, ‘hoewel hierover hevig gediscussieerd wordt’.
Magisch of mythe?
Misschien doet de reis van de troepen van Erik de Rode niets af aan de avonturen van de expeditie van Christoffel Columbus. Zelfs als zijn nalatenschap een mythe blijkt te zijn. Vooralsnog wordt in Spanje jaarlijks stilgestaan bij de ontdekking van de Nieuwe Wereld.
Leestip: Op 12 oktober viert Spanje nationale feestdag Dia de la Hispanidad