De geringe regenval die het hele jaar door is opgetekend, heeft de droogtesituatie in de loop van de maanden verergerd. Alleen in het laatste deel van het jaar konden overvloedige regens vanuit de Atlantische Oceaan deze situatie enigszins verzachten. In vijf dagen was ongeveer 10 procent van de regenval voor het hele jaar geconcentreerd.
De regio neemt daarmee afscheid van het jaar waarin twee keer het record werd verbroken van de maximumtemperatuur van de afgelopen vijf jaar. Bovendien waren er steeds extremere periodes qua weerbeeld te zien met extreme hitte en buitebgewone droogte. Dit waren gelijk de twee hoofdrolspelers van het Andalusische meteorologische jaar. Schijnbare symptomen van de klimaatnoodsituatie. Deze maakt van Andalusië een van de potentieel meest kwetsbare regio’s voor de effecten van klimaatverandering.
Een buitengewoon droog voor- en najaar
Een analyse van de metingen door belangrijkste meteorologische stations van AEMET in Andalusië bevestigt hetzelfde patroon. Na een relatief normale winter in termen van regenval, met de storm ‘Filomena’ met kou, regen en sneeuw, waren de lente en herfst van 2021 buitengewoon droog. De regens tijdens deze seizoenen vertegenwoordigden in het grootste deel van de regio ongeveer de helft van de normale hoeveelheid.
Tijdens de klimatologische lente van 2021 (van 1 maart tot 31 mei), vormde de neerslag slechts 50 procent van het gemiddelde bij de belangrijkste meteorologische stations in het hele Guadalquivir-bekken.
De stad Cádiz viel in die periode op met 73% onder de gebruikelijke neerslagrecords volgens gegevens van AEMET. Alleen de Middellandse Zeekusten en een deel van het binnenland van Granada werden in die periode gered, met een hoeveelheid neerslag binnen de gemiddelde waarden voor de referentieperiode tussen 1981 en 2010.
De gegevens voor het voorjaar van 2021 tekenen perfect het beeld dat van eind februari tot begin juni de atmosfeer van het schiereiland domineerde. De dynamiek van de komst van geïsoleerde DANA’s in de omgeving van het Iberisch schiereiland is de oorzaak van de onbalans in regenval in Andalusië. Tijdens de lente van 2021 waren er veel van dit soort stormen en buien in de oostelijke helft van het Spaanse Middelandse Zeegebied. In het zuidelijke deel was dat wel anders.
Watertekort
De drie maanden van de klimatologische herfst hebben uiteindelijk de laatste hand gelegd aan de droogtesituatie in de hele regio. Tussen september en november 2021 registreerden de belangrijkste Andalusische meetpunten gemiddeld bijna 64% watertekort in vergelijking met normale waarden. Alle hoofdstations vertoonden een ernstig tekort tijdens een van de regenachtigste weerseizoenen van het jaar.
De hoofdstad van de provincie Malaga met minder dan 10% in vergelijking met normaal, werd gevolgd door Cádiz en Huelva met respectievelijk 23 en 28% in vergelijking met normale waarden.
Langdurige anticyclonale blokkade
De extreme droogte van de klimatologische herfst is grotendeels te wijten aan de langdurige anticyclonale blokkade die, van september tot half december, de atmosfeer van het schiereiland heeft bepaald. Na de zomermaanden was de Azoren-anticycloon ondoordringbaar voor de passage van de Atlantische stormen. Er was alleen sprake van regen in zeer geïsoleerde gevallen, met een enkele episode van algemene regenval tijdens het lange weekend van 1 november.
Hydrologische reserves op 31% van hun totale capaciteit
Door het buitengewoon droge karakter van de herfst bevinden de meeste stroomgebieden van de regio zich in een noodsituatie. De Guadalquivir Hydrografische Confederatie (CHG) bevoorraadt 4,1 miljoen inwoners en moest op 2 november de buitengewone droogtesituatie in 80% van zijn stroomgebied vaststellen.
Aan het einde van het jaar haalden de Andalusische waterreserves amper 31% van hun totale capaciteit. Dat is vijf punten minder dan eind 2020 (36,4%) en 27% minder dan het gemiddelde van de wateropslag in de afgelopen 10 jaar.
Zorgwekkende situaties provincies Córdoba en Jaén
Bijzonder zorgwekkend blijft de situatie in de provincies Córdoba en Jaén. De belangrijkste reservoirs in het stroomgebied bevatten minder dan 25 procent van de opslag en vertegenwoordigen 70 procent van het totaal.
De overvloedige regen aan het einde van het jaar, vormde een belangrijk keerpunt voor sommige districten. Zo valt de situatie van de stuwmeren in Sevilla op. Die bereikten meer dan 50% van hun capaciteit. Een herstel van meer dan 5 punten. De situatie is vergelijkbaar in de Huelva-bekkens van Tinto, Odiel en Guadiana, die eind december de helft van hun totale reserves bereikten.
Van ‘Filomena’ tot de extreme hitte van augustus
Naast het uitblijven van regen heeft 2021 een mijlpaal in de Andalusische meteorologie achtergelaten. Nadat het begin van het jaar werd overschaduwd door de effecten van de storm “Filomena”, kreeg Andalusië een eigen hoofdrolspeler. Tussen 13 en 16 augustus liet een warme massa van Sahara-oorsprong extreme hitterecords achter in de hele regio.
Ergste hittegolven ooit
Op 13 augustus was de minimumtemperatuur ’s nachts 30,2 graden in de stad Jaén en overdag bereikte het kwik 47,4 graden overdag op 14 augustus in Montoro (Córdoba). Dat was een nieuw nationale maximumtemperatuur voor het land. En samen met Montoro overschreden veel andere Andalusische plaatsen de barrière van 45 en 46 graden. Het waren de ergste hittegolven in Zuid-Spanje sinds er gegevens van zijn bijgehouden.