Een internationaal team van onderzoekers, waaronder deskundigen van de Universiteit van Cádiz, heeft het oude DNA van mensen uit verschillende archeologische vindplaatsen in Andalusië geanalyseerd.
Tijdens het onderzoek zijnunieke sporen gevonden van 23.000 jaar oud in een grot in Malalmuerzo, Granada. Het onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift Nature Ecology and Evolution, analyseert het oudste genoom van Zuid-Iberië uit de grot van Malalmuerzo (Granada), en genomen van vroege boeren van 7.000-5.000 jaar oud uit andere vindplaatsen zoals de grot van Ardales (Málaga).
Het Iberisch schiereiland speelt een zeer specifieke en belangrijke rol bij de reconstructie van de geschiedenis van menselijke populaties. Dat bleek al eerder uit verschillende onderzoeken die de afgelopen jaren door verschillende wetenschappers van de Universiteit van Cádiz zijn uitgevoerd.
Door de ligging in het zuidwesten van Europa fungeert dit gebied als een doodlopende weg van Eurazië en om die reden werd het vertrekpunt en bestemming van volksverhuizingen na de drastische inkrimpingen en uitbreidingen waar de paleolithische bevolkingen voor en na de laatste ijstijd mee te maken hadden. Zo belangrijk zelfs dat eerdere onderzoeken, gericht op genomische gegevens van jager-verzamelaars in Iberië van 13.000 tot 8.000 jaar geleden, al hebben aangetoond dat een veel ouder paleolithisch afstammingspatroon is blijven voortbestaan dan in andere delen van Europa. Daar is het vaak vervangen door een nieuw patroon.
Link met eerdere vondsten
De overleving van DNA van oude organismen wordt beperkt door tijd en klimaat, waardoor het herstel van DNA uit hete, droge klimaten een enorme uitdaging is. Andalusië heeft vergelijkbare klimaatomstandigheden als de regio\’s in Noord-Afrika, waarvan het record voor het herstel van oud DNA afkomstig is van 14.000 jaar oude mensen uit een grot in Marokko. Maar ondanks de afstand van dertien kilometer over de Middellandse Zee tussen Zuid-Iberië en Noord-Afrika en de aanwezigheid van parallellen in de archeologische gegevens, vonden de auteurs van dit artikel geen directe genetische verbanden tussen de twee gebieden.
Dit nieuwe onderzoek levert niet alleen nieuwe gegevens op uit regio\’s waar DNA-herstel moeilijk is, maar vult ook gaten op in de eerdere studie van paleolithische menselijke populaties. Met deze nieuwe gegevens konden onderzoekers de rol van Zuid-Iberië als toevluchtsoord voor ijstijdpopulaties onderzoeken. Ook hebben ze mogelijke contacten met bewoners aan de overkant van de Straat van Gibraltar tijdens de laatste ijstijd, toen de zeespiegel veel lager was dan nu, bestudeerd. Het 23.000 jaar oude individu uit de grot van Malalmuerzo werpt nu licht op de menselijke populaties in een tijd dat een groot deel van Europa door enorme ijskappen was bedekt.
Ook is er een directe genetische link tussen een 35.000 jaar oud Belgisch individu en het nieuwe genoom van Malalmuerzo. En zelfs met nog oudere bewoners, van 45.000 jaar eerder.
De rol van het Iberisch schiereiland in de ijstijd
Dat betekent dat het individu uit de grot van Malalmuerzo niet alleen verbonden is met West-Europese voorouders tijdens de eerste momenten van bewoning, maar ook met jager-verzamelaars in Frankrijk en Iberië die lang na de laatste ijstijd leefden. Het genoom van Malalmuerzo ondersteunt de rol van het Iberisch schiereiland als ‘het belangrijkste toevluchtsoord voor paleolithische menselijke populaties tijdens de laatste ijstijd’.
Het einde van de ijstijd
Aan het einde van de ijstijd, ongeveer 14.000 jaar geleden, werd het weer snel warmer. Er groeiden weer bossen en veel populaties keerden terug naar het noorden.
‘Het Iberisch schiereiland werd minder beïnvloed door deze nieuwe migratiegolven en we zien hoe de inwoners genetische kenmerken blijven behouden die meer lijken op de populaties die het Iberisch schiereiland bereikten tijdens het Boven-Paleolithicum’, aldus een van de onderzoeker. Het bewijst ‘dat de geschiedenis van de mensheid vol is van evolutionaire successen en mislukkingen, en dat vele daarvan rechtstreeks afhingen van de klimatologische omstandigheden van die tijd en het vermogen van de mens om zich aan de omgeving aan te passen’.