De regeringscoalitie onder leiding van de PSOE van premier Sánchez heeft hiertoe een commissie opgericht die is samengesteld uit de ministeries van Defensie, Binnenlandse Zaken en Buitenlandse Zaken, en die wordt geleid door de minister-president en de kantoren van de vice-premier.
El País schrijft dat het doel van de centrumlinkse regering is om de algemene termijnen voor de automatische publicatie van documenten af te schaffen en ze te vervangen door verschillende termijnen naargelang het niveau van geheimhouding van de informatie in kwestie.
De stap komt na verschillende pogingen om de wet te hervormen door de Baskische Nationalistische Partij (PNV) – pogingen die zowel de PSOE als de andere traditionele politieke partij, de conservatieve Volkspartij (PP), hebben weten te blokkeren in het parlement.
De commissie die door de huidige regering is samengesteld, is volgens officiële bronnen al begonnen te vergaderen om de behoeften van elke afdeling op het gebied van de classificatie van documenten te bespreken, en om soortgelijke wetgeving in andere landen te bestuderen.
De commissie heeft als opdracht om met een tekst te komen die Spanje op één lijn brengt met andere westerse democratieën en die voldoet aan de criteria die zijn opgesteld door internationale organisaties, met name de Europese Unie en de NAVO.
Volgens de huidige wet zijn er slechts twee categorieën: ‘geheim’ en ‘vertrouwelijk’, zonder dat er sprake is van ’topgeheim’. Volgens dezelfde overheidsbronnen is er geen termijn gegeven waarbinnen de wetshervorming van kracht moet gaan, maar is toegezegd de wet voor het einde van de huidige politieke termijn, in november 2023, in te laten gaan.
Hiervoor zal het wetsontwerp komend jaar aan het parlement voorgelegd moeten worden ervan uitgaande dat de regering niet voortijdig wordt ontbonden en de goedkeuring van de wet wordt vertraagd, zoals in het recente verleden is gebeurd.
De hervorming van de wet op staatsgeheimen is in Spanje al enkele jaren aan de gang. De huidige wetgeving dateert uit 1968, midden in de dictatuur van generaal Francisco Franco, en werd in 1978 licht aangepast voordat de huidige grondwet werd goedgekeurd.
De wet is technisch achterhaald: een van de organen die in de wetgeving is belast met de classificatie van documenten, Consejo del Estado Mayor Conjunto, bestaat niet eens.
Het decreet dat aan de wet voorafging, werd in 1969 ondertekend door admiraal Luis Carrero Blanco, die begin jaren zeventig tijdens zijn ambtsperiode als premier werd vermoord door de inmiddels opgeheven Baskische terreurgroep ETA. Het document behandelt kwesties die volledig uit de tijd zijn zoals veranderingen aan combinatiesloten op kluizen en de vernietiging van geheime materialen “via brand- of chemische procedures”.
Sommige informatie voor altijd geheim volgens huidige wet
Maar het grootste anachronisme van de wet ligt in het feit dat het geen tijdsbestekken bevat voor het verstrijken van de geheimhouding. Dit betekent dat ze – enkele uitzonderingen daargelaten – voor altijd buiten het zicht van het publiek kunnen blijven.
Als gevolg van de wet moeten onderzoekers hun toevlucht nemen tot archieven in andere landen om gebeurtenissen te onderzoeken die van vitaal belang waren voor de geschiedenis van Spanje omdat ze geen toegang hebben tot de Spaanse dossiers over dezelfde feiten.
‘Onverenigbaar met democratische gebruiken van huidig Spanje’
Honderden Spanjaarden schreven in mei 2017 een open brief aan de politiek en eisten hervormingen van ‘een verouderde en francoistische wet, een wet die onverenigbaar is met de democratische gebruiken van het huidige Spanje’.