De tot nu toe geldende amnestiewetgeving uit 1977 werd gebruikt om de politieke gevangenen van het regime vrij te laten en hielp bij het beschermen van degenen die verdacht werden van misdaden tijdens de dictatuur.
Het initiatief tot de wijzigingen is afkomstig van de twee coalitiepartijen PSOE en Unidas Podemos. De overeenkomst tussen de twee groepen is drie dagen voor 20 november bereikt, Franco’s sterfdag in 1975. Met het amendement wordt beoogd een herinterpretatie van de amnestiewet uit 1977 af te dwingen, zonder deze helemaal in te trekken.
De PSOE heeft ronduit verworpen om de amnestiewet volledig omver te werpen. Deze werd goedgekeurd tijdens de zogenaamde “transitie” van Spanje naar democratie in de nasleep van Franco’s dood en werd gebruikt om de vrijlating van de politieke gevangenen van het regime uit de gevangenis te verzekeren.
De wetgeving diende later echter als een middel om pogingen te stoppen om sleutelfiguren van de dictatuur te vervolgen voor mogelijke strafbare feiten die vóór 1977 zijn gepleegd.
De centrumlinkse coalitieregering heeft geen meerderheid in het Spaanse parlement en heeft daarom steun nodig van andere partijen om wetgeving aan te nemen. Het ziet er naar uit dat erover te onderhandelen valt met Catalaans Republikeins Links (ERC), dat de regering van PSOE-premier Pedro Sánchez heeft gesteund bij een aantal kwesties, en de wijzigingen – op enkele voorwaarden – zal gaan steunen. De regering zal eveneens moeten onderhandelen met de Baskische Nationalistische Partij (PNV) in een poging om hen aan boord te krijgen met de wijziging die vandaag is ingediend.
Geen verjaringstermijn
De wijziging, die op het laatst mogelijke moment werd ingediend door de PSOE en Unidas Podemos, luidt: “Alle wetten van de Spaanse staat, inclusief de wet 46/1977 van 15 oktober van Amnestie, zullen worden geïnterpreteerd en toegepast in overeenstemming met met conventioneel internationaal recht en gewoonterecht, en in het bijzonder met internationaal humanitair recht, volgens welke oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid, genocide en marteling worden geacht geen verjaringstermijn te hebben en evenmin kunnen worden onderworpen aan amnestie.”
Deze verandering zou de deur openzetten voor misdaden die onder het Franco-regime zijn begaan door het Spaanse rechtssysteem. Tot nu toe zijn dergelijke pogingen om dit te doen als gevolg van de amnestiewet mislukt. In dit geval gaat het vooral om de initiatieven hiertoe van de voormalige rechter van het Hooggerechtshof Baltasar Garzón. Feitelijk zijn tot nu toe de enige juridische procedures met betrekking tot het Franco-tijdperk waarmee enige vooruitgang is geboekt, ingediend in Argentinië.
Nietigverklaring onverstandig
Het nietig verklaren van de Amnestiewet, zoals de ERC heeft bepleit, zou volgens de Spaanse Communistische Partij en Unidas Podemos niet verstandig zijn. De wetgeving was destijds juist een grote prestatie voor de democraten. Wel wordt de interpretatie van dit amendement gesteund om te voorkomen dat de Amnestiewet wordt gebruikt als een schild voor degenen die verdacht worden van misdaden uit het Franco-tijdperk.
Het moet nog worden bezien of een dergelijke verandering uiteindelijk succes zal hebben in de rechtbanken. Het Hooggerechtshof heeft zeer duidelijke jurisprudentie opgesteld tegen elke vervolging van misdaden uit het Franco-tijdperk.
Vallei van Cuelgamuros
De PSOE en Unidas Podemos hebben in totaal zo’n 30 amendementen ingediend op de Democratische Wet op de Herinnering. Hieronder de naamsverandering van de Vallei der Gevallenen in de oorspronkelijke benaming, de Vallei van Cuelgamuros. De Vallei van de Gevallenen is een controversiële plek. Het werd gebouwd door Franco als een plaats van ‘verzoening’ na de Spaanse Burgeroorlog (1936-39). Maar het werd ook de rustplaats van de dictator, en als zodanig een krachtig symbool voor extreemrechts, totdat zijn opgraving werd goedgekeurd door het Congres en uitgevoerd in oktober 2019.
Andere maatregelen in het amendement
Andere maatregelen in het amendement zijn onder meer het verbod op de tentoonstelling van portretten of andere artistieke voorstellingen van figuren die verband houden met de repressie uit het Franco-tijdperk in openbare ruimtes, en de intrekking van de eretitels die zijn toegekend binnen de staatsveiligheidstroepen. De adellijke titels die werden toegekend aan 33 figuren uit het Franco-regime, zoals de postume benoeming van de oprichter van de fascistische politieke organisatie Falange, José Antonio Primo de Rivera, als hertog, zouden ook worden ingetrokken.
Lees ook: Spaanse rechter houdt opgraven slachtoffers in Vallei der Gevallenen tegen