160 bewegingen uit 30 verschillende Spaanse provincies hebben zich verenigd op het platform ‘España Vaciada’ om samen het ongenoegen te uiten over de loze beloften en laksheid van de traditionele partijen die bovendien alle verkiesbare zetels in de kleine provincies naar zich toe hebben getrokken.
Teruel Existe
De in 1999 opgerichte beweging Teruel Existe moest er 20 jaar voor vechten om drie zetels te bemachtigen in de Spaanse politiek. Bij de verkiezingen in 2019 kreeg Teruel Existe twee zetels in de Senaat en was er één zetel voor leider Tomas Guitarte in de Tweede Kamer. Niet zonder succes, want er werd een akkoord getekend voor verbetering van de infrastructuur en er kwam zelfs een ministerie voor Ecologische Transitie en Demografische Opgave. De ontvolkingsproblematiek van de provincie Teruel stond daarmee voorgoed op de kaart.
Geen politieke ideologie maar oplossen probleem
Nu klinkt er steeds meer protest van burgerbewegingen in de andere lege provincies en groeit de drang om invloed te krijgen in de landelijke politiek. Volgens Guitarte is het hiervoor de hoogste tijd, omdat de situatie op het platteland anders onomkeerbaar zal zijn.
Net zoals Podemos en Ciudadanos niet zijn ontstaan uit het streven naar een ideaal, maar uit ontevredenheid over de huidige maatschappij, wil ook deze ‘rurale 15-M-beweging’ politieke bemoeienis voor het oplossen van een concreet probleem. Hier is dus geen sprake van conservatieve of progressieve idealen, maar van het aan de kaak stellen van een belangrijk maatschappelijk en sociaal vraagstuk. Als de burgerbewegingen voldoende aandacht en actie weten te bewerkstelligen, zullen zij daarna ook weer uit het politieke landschap verdwijnen.
Herstel van wat was
Volgens het platform gaat het uitdrukkelijk niet om España vacía (het lege Spanje), maar om het España vaciada’ (het geleegde Spanje): wat ooit was moet worden hersteld. Daarbij gaat het niet alleen om de leeggelopen dorpen, maar ook om de dunbevolkte steden in Spanje. Volgens het Spaans Instituut voor Statistiek en Cartografie is het niet ondenkbaar dat in 2040 100 duizend inwoners de provincie Jaén hebben verlaten. Daarmee zou Jaén vergelijkbaar zijn met de leegste provincies van Spanje, Soria en Teruel.
Directeur Belén Barreiro van onderzoeksbureau 40dB denkt dat España vaciada op korte termijn wel succes zou kunnen boeken. Momenteel is de roep om aandacht voor de ontvolkingsproblematiek groot en is met het verdwijnen van het tweepartijenstelsel in de Spaanse politiek nu alles mogelijk. Anderzijds ziet Barreiro dat op langere termijn de verdergaande digitalisering de kloof tussen stedelijk en landelijk gebied zal vergroten.
Gekibbel in plaats van actie
Dat er in de politiek naast Teruel Existe meer geluiden nodig zijn om op te komen voor de redding van het lege Spanje is in ieder geval duidelijk. Tot nu toe hebben de verwijten over en weer tussen de traditionele partijen PSOE en de PP iedere serieuze actie voor een oplossing van het probleem nog in de weg gestaan.