Víctor Obiols voltooide vorige maand de in opdracht gemaakte Catalaanse vertaling van The Hill We Climb van Amanda Gorman. Na afloop zeiden de uitgevers dat ze een vertaler wilden die “een vrouw, jong, activist en bij voorkeur zwart” was. Eerder trad de Nederlandse vertaler van het gedicht af na online kritiek.
Amanda Gorman, 22, was in januari de jongste dichter die ooit optrad bij een Amerikaanse presidentiële inauguratie. In haar gedicht van vijf minuten verwees ze naar de bestorming van het Capitool en kreeg ze wereldwijde lof na maanden van debat over raciale gerechtigheid.
Wat was er aan de hand?
Obiols vertaalde eerder werk van Shakespeare en Oscar Wilde. Hij werd enkele weken geleden gevraagd om het gedicht van Gorman en een voorwoord van Oprah Winfrey in het Catalaans te vertalen.
Woensdag vertelde de redacteur van de uitgeverij Univers in Barcelona aan het Spaanse persbureau Efe dat zodra het werk klaar was, ze een verzoek ontvingen van de Amerikaanse groep Viking Books om het werk, indien mogelijk, uit te laten voeren door een vrouwelijke activist van Afrikaans-Amerikaanse afkomst. .
De beslissing volgt op de controverse in Nederland dat er een blanke dichter was uitgekozen om The Hill We Climb in het Nederlands te vertalen.
“Ze twijfelden niet aan mijn capaciteiten”, zei Víctor Obiols tegen persbureau AFP. Hij merkte op dat de uitgever beloofde hem voor zijn werk te betalen.
‘Maar als ik een dichter niet kan vertalen omdat ze een vrouw is, jong, zwart, een Amerikaan van de 21e eeuw, kan ik Homerus ook niet vertalen omdat ik geen Griek ben uit de achtste eeuw voor Christus. Of ik had Shakespeare niet kunnen vertalen omdat ik ben geen 16e-eeuwse Engelsman, ‘voegde hij eraan toe. Er is geen nieuwe vertaler aangekondigd voor het project.
Hoe zit het met de Nederlandse vertaling?
Amanda Gorman selecteerde zelf de dichter Marieke Lucas Rijneveld en beschouwde haar als een jonge collega-schrijver die ook al vroeg bekend was geworden, aldus de Nederlandse uitgeverij Meulenhoff.
De uitgever omschreef Rijneveld als een “droomkandidaat”. Rijneveld werd met 29 jaar de jongste auteur die in 2020 de International Booker-prijs won met debuutroman The Discomfort of Evening.
Rijneveld is ook openhartig over kwesties als gendergelijkheid en geestelijke gezondheid, identificeert zich als genderfluïde en gebruikt de voornaamwoorden zij en hen gebruikt.
Er ontstond echter verontwaardiging omdat de bekende, jonge auteur niet zwart is. Critici beweren dat het probleem niet alleen de huidskleur is, maar ook de identiteit. Dat de poëzie van Gorman niet kan worden geïnterpreteerd en nauwkeurig kan worden weerspiegeld door iemand van een andere etniciteit, genre en moedertaal.