Er zijn gegevens bekend over vulkanische activiteit op de Canarische Eilanden van grofweg de afgelopen 600 jaar. In deze periode zijn op de Spaanse eilandengroep ongeveer 20 vulkaanuitbarstingen geregistreerd. De Cumbre Vieja, waarvan afgelopen 19 september een van de kraters uitbarstte, is daarvan de actiefste: bij drie van de vier recentste vulkaanuitbarstingen op de Canarische Eilanden ging het om kraters van deze vulkaangroep.
‘Hotspot’
Vóór de huidige uitbarsting van de naamloze krater, waren in 1949 de krater San Juan en in 1971 de krater el Teneguía actief gedurende respectievelijk 47 en 24 dagen. Een van de meest aangenomen theorieën over het ontstaan van de Canarische Eilanden is dat deze archipel zich op een Afrikaanse bodemplaat bevindt. Deze plaat schuift met een snelheid die vergelijkbaar is met de groei van nagels richting het oosten. 20 miljoen jaar geleden bereikte de plaat een zogeheten hotspot: een gebied waar de aardkorst heel dun is en waardoor het magma door de aardkorst heen kon stromen. Zo ontstonden de eerste eilanden Fuerteventura en Lanzarote. La Palma en el Hierro zijn met respectievelijk 1,8 en 1,2 miljoen jaar de jongste Canarische Eilanden. Daarom bevinden deze twee zich nog boven de hotspot en zijn hier nog actieve vulkanen aanwezig.
Meest desastreuze vulkaanuitbarsting
De huidige vulkaanuitbarsting op La Palma is in ieder geval de meest desastreuze uit de Spaanse geschiedenis. Zeker nu deskundigen het einde van de vulkaanactiviteit nog niet kunnen vaststellen. Tot nu toe is de lava uit de actieve krater over 1.065 hectare grond gestroomd en heeft daarbij bijna 1.100 huizen en 400 gebouwen verwoest. Rond de 7000 inwoners van La Palma moesten vanwege de lavastroom uit hun huizen worden geëvacueerd. 500 van hen hebben van de noodopvang gebruik moeten maken die beschikbaar is gesteld door de Canarische deelregering.
De vorige vulkaanuitbarsting op de Canarische Eilanden dateert van 50 jaar geleden. Toen barstte de krater Teneguía uit in de gemeente Fuencaliente. De eerste lava kwam naar buiten op 26 oktober 1971. De uitbarsting duurde relatief kort, tot 18 november van datzelfde jaar. Het was zelfs de kortste vulkaanuitbarsting die zich heeft voorgedaan op de Canarische Eilanden en de lavastroom bleef toen buiten het bewoonde gebied. Omdat deze krater aan de zuidkant van het eiland ligt, stroomde de lava rechtstreeks de zee in, waarmee het oppervlak van La Palma met 2 miljoen vierkante meter werd uitgebreid.
Bij vulkaanuitbarstingen van de Cumbre Vieja zijn zogeheten lavadelta’s ontstaan in de zee: landuitbreiding door de in het zeewater afgekoelde en gestolde lava. Met de huidige uitbarsting is het eiland nog eens 5 hectare groter geworden en is de kustlijn zo’n 350 meter opgeschoven.
Hevige regenval verwacht
Momenteel is de vulkanische activiteit op La Palma relatief rustig. Verontrustender is het weerbericht dat voor aanstaande vrijdag is voorspeld, namelijk 60 liter neerslag per vierkante meter in twaalf uur tijd met maximale neerslag van 15 liter per uur.