Het Hof heft de voorzorgsmaatregel op die een dergelijke opgraving verhinderde. De enige voorwaarde is wel dat de opgravingen niet leiden tot een onomkeerbare schade aan de crypten. De magistraten reageren hiermee op het beroep dat werd ingediend door de staatsadvocaat namens Patrimonio Nacional, de beheerder van het Spaans historisch erfgoed. Het beroep was gericht tegen het oordeel van 16 november 2021 van een lagere rechtbank in Madrid die opgraving verhinderde. Het argument was dat er onherstelbare schade zou optreden aan de crypten van het historisch erfgoed. De magistraten van TSJM oordelen nu dat de geopende graven zonder al teveel moeite na sluiting weer in in oude staat hersteld kunnen worden.
Volgens de appellant heeft de staat, die de bouwvergunning voor het openen van de crypten aanvraagt, geen beschikbaarheid op het onroerend goed dat eigendom is van de Stichting Santa Cruz del Valle de los Caídos.
De Spaanse regering diende via Patrimonio Nacional in april 2021 bij de gemeenteraad de aanvraag in voor een svergunning om te kunnen beginnen met de opgravings- en identificatiewerkzaamheden van de slachtoffers die werden begraven in de crypten van de basiliek van de Santa Cruz del Valle de los Caídos. De stoffelijke resten van de slachtoffers zijn opgeëist door hun familieleden.
De Vereniging voor Verzoening en Historische Waarheid verzocht om opschorting wegens het “grondrecht op privacy van de overledene en hun families en de noodzaak om de heilige eeuwige rust te respecteren die zou worden geschonden als ze ermee instemden de gevraagde duidelijk illegale werken uit te voeren”. Nu heeft justitie ingestemd met de wens tot opgraving van de regering.
Helft slachtoffers Vallei der Gevallenen zonder identiteit
Volgens het Ministerie van Justitie liggen in de massagraven van de Vallei der Gevallenen de stoffelijke overschotten van 33.833 slachtoffers geborgen. Van bijna de helft hiervan is geen identiteit bekend. Het bestuur van Franco heeft tussen 1959 en 1983 de restanten uit massagraven door heel Spanje over laten brengen naar de Vallei der Gevallenen.
De complex met een grote basiliek en een enorm kruis dat al van ver te zien is, was decennialang het grootste mausoleum ter ere van een dictator in Europa. Het werd na de burgeroorlog door krijgsgevangenen van Francisco Franco gebouwd en gedeeltelijk uit rotsen gehakt. Veel dwangarbeiders kwamen hierbij om het leven. Na zijn dood in 1975 werd oud-dictator Francisco Franco hier zelf begraven.
Na veel juridisch getouwtrek en tegen de wil in van zijn nabestaanden werd zijn lichaam op 24 oktober 2019 overgebracht naar de begraafplaats van Mingorrubio in El Pardo om naast zijn vrouw herbegraven te worden.