Uit de statistieken blijkt dat Spanje een van de laagste vacaturepercentages in de EU heeft. Toch klagen werkgevers dat er honderdduizenden banen zijn waarvoor ze geen mensen kunnen vinden. De Spaanse politiek is verdeeld in twee kampen. Dat van minister van Integratie, Sociale Zekerheid en Migratie, José Luis Escrivá – die immigratie aanmoedigt om zo vacatures te vervullen. Het andere kamp – dat van Yolanda Díaz, minister van Arbeid – roept samen met de vakbonden werkgevers op om de arbeidsomstandigheden te verbeteren.
Het debat over het tekort aan arbeidskrachten in bepaalde sectoren en de formule om dit aan te pakken vond vorige week al plaats. Escrivá kondigde aan dat hij het voor immigranten die een opleiding volgen voor banen met een tekort aan arbeidskrachten, gemakkelijker wil maken om hun situatie te regulariseren. Een traject – bekend als arraigo para la formación – dat afgelopen zomer werd gelanceerd, zal nu worden versoepeld. Het gaat om een nieuw soort verblijfsvergunning voor uitzonderlijke omstandigheden.
Integratie van buitenlanders makkelijker sinds juli vorig jaar
Deze stap volgt op een in juli vorig jaar gepresenteerd wetgevingspakket waarmee de regering de integratie van buitenlanders op de arbeidsmarkt wil vergemakkelijken. Ook kunnen werkgevers rechtstreeks personeel in andere landen aannemen voor functies die in Spanje moeilijk te vervullen zijn.
Deze methode wordt vooral gebruikt om seizoenarbeiders in te huren, zoals in de aardbeiensector in Huelva of de fruitsector in Lleida. De hervorming van Escrivá wil de lijst van moeilijk te vervullen beroepen uitbreiden tot meer problematische economische sectoren, zoals de horeca of de bouw.
Argwaan
Het migratiebeleid stuit op argwaan bij het ministerie van Arbeid en bij de vakbonden UGT en CCOO. Yolanda Díaz verwerpt de koppeling van migratie en vacatures en pleit voor een focus op de arbeidsomstandigheden. Díaz is voorstander van regularisaties in het algemeen, zonder deze te koppelen aan economische behoeften. Dat vinden ook de vakbonden. Noch de UGT noch de CCOO wijzen regularisaties af, maar zij waarschuwen er wel voor ze te koppelen aan vacatures. ‘We zullen moeten nadenken over de vraag waarom deze [vacatures] niet worden ingevuld en of de arbeidsvoorwaarden adequaat zijn. Bedrijven zeggen dat er een tekort aan mensen is, maar ze zeggen niet waar, wanneer, hoe en waarom. En we hebben drie miljoen werklozen die we zouden kunnen opleiden’, zegt Cristina Antoñanzas, adjunct-secretaris-generaal van de UGT in gesprek met de Spaanse nieuwssite 20minutos. Onder de werklozen zijn ook Spanjaarden en buitenlanders die ‘een kans op werk moeten krijgen’.
Ook José Antonio Moreno, advocaat gespecialiseerd in migratie bij de CCOO vraagt zich af waarom die vacatures niet vervuld kunnen worden. Moreno noemt de hervorming van de arraigo voor een opleiding ‘overhaast’ en vraagt om meer tijd om het huidige model, dat in de zomer van vorig jaar werd ingevoerd, te bestendigen.
Heeft Spanje een vacatureprobleem?
Vakbonden hebben zich herhaaldelijk afgevraagd of het vacatureprobleem wel zo wijdverbreid is als de werkgevers beweren. De gegevens zijn zelfs tegenstrijdig. Enerzijds blijkt uit de laatste driemaandelijkse enquête van de Bank van Spanje dat 35% van de ondernemingen verklaart dat de beschikbaarheid van arbeidskrachten een negatieve invloed heeft gehad op hun activiteit. Dit percentage is meer dan verdubbeld sinds het begin van de pandemie en loopt op tot 50% in sectoren als de horeca en de bouw. De gegevens over vacatures die door het Nationaal Instituut voor de Statistiek (INE) zijn gepubliceerd en door Eurostat op Europees niveau zijn samengesteld, wijzen echter in de tegenovergestelde richting. Daaruit blijkt dat de verhouding tussen het aantal vacatures en de actieve bevolking in Spanje amper 0,9% bedraagt, tegenover een gemiddelde van 3,1% in de eurozone.
Bouw en horeca
Werkgeversverenigingen in de bouw en de horeca wijzen erop dat vacatures een echt probleem zijn. Bouwbedrijven melden dat ze grote problemen hebben met het vinden van hooggekwalificeerde profielen zoals bouwplaatsmanagers. Daarnaast is er ook een tekort aan metselaars, timmerlieden en machinebedieners, zegt Pedro Fernández Alén, voorzitter van de Nationale Confederatie voor de Bouw (CNC). De CNC schat dat er in de sector op korte en middellange termijn werk is voor een half miljoen werknemers. ‘Spanje heeft bijna drie miljoen werklozen en we hebben illegale immigranten, die we zouden kunnen opnemen in productieprocessen met een tekort aan personeel. Als dat niet genoeg zou zijn, zou het een goed idee zijn om werknemers uit het buitenland te halen’, aldus Fernández.
Aan de kust en in binnenland
De werkgeversorganisatie Hostelería de España liet weten dat deze zomer tussen de 50.000 en 70.000 banen niet ingevuld zullen worden door een gebrek aan arbeidskrachten. Haar secretaris-generaal, Emilio Gallego, wijst erop dat het tekort in het binnenland het grootst is. Maar ook in strandbestemmingen zoals de Costa del Sol, Costa Brava en de Balearen, zullen er vacatures niet ingevuld kunnen worden. ‘Veel etablissementen vertellen je dat ze niet de hele eetzaal, het hele terras kunnen openen, simpelweg omdat ze geen personeel hebben,’ stelt hij.
Hoe is het mogelijk dat er vacatures zijn met zoveel werkloosheid?
Op het eerste gezicht lijkt het misschien verrassend dat een land met drie miljoen werklozen problemen heeft met het invullen van banen. Maar het probleem is complexer. Van die drie miljoen werklozen zijn er 1,2 miljoen langdurig werkloos, d.w.z. langer dan een jaar. En binnen deze groep spelen werknemers boven de vijftig jaar een belangrijke rol.
Ook komen de kwalificaties van deze werklozen niet noodzakelijk overeen met de vaardigheden die bedrijven met vacatures vragen. 560 000 werklozen in Spanje hebben geen middelbaar onderwijs genoten. Daardoor komen zij moeilijk in aanmerking voor vacatures in sectoren die een aanzienlijke technische inhoud vereisen.
Geografische mobiliteit
Ook met geografische mobiliteit moet rekening worden gehouden. De regio’s met de meeste vacatures vallen niet altijd samen met de regio’s met de meeste werklozen. Als we uitgaan van de gegevens van het INE, zijn er in Spanje 22 werklozen voor elke vacature, maar de verschillen tussen de autonome gemeenschappen zijn groot. Zo zijn er in Castilla y León acht werklozen voor elke niet vervulde vacature, terwijl dat er in Extremadura 63 zijn.